IMGw35

Zarazem może on „ni* di >strzegać”, tj. nie umieszczać w swym obrazie kandydatki na zonę faktu, iż jest ona bardzo bogata, uważając to za „fakt bez znaczenia”, gdyż ważna Jest dlań rzekomo tylko uroda. Również i wówczas konfrontacja nieświadomych potrzeb i wartości z „niedostrzeganymi" finansowymi walorami kandydatki dokonuje się poniżej progu jego świadomości, W przypadku, kiedy w grę wchodzą fakty tak obiektywne jak pieniądze, usunięcie ich z poznawczego pola postawy wymaga niemało trudu. Jeśli jednak nieświadome postawy jego zaspokajają mniej jawne i dostrzegalne cechy kandydatki na żonę, np. to, iż jest ona osobowością władczą, podczas gdy on ma silne potrzeby podporządkowania w stosunkach międzyludzkich, „niedostrzeganie” jej wladezośei jest stosunkowo proste i cały mechanizm kształtowania Walencji odbywać się może w sposób bardziej jednoznacznie nieświadomy niż w przykładzie podanym wyżej.

W obu tych przypadkach ocena urody jako źródła walencji pełni funkcję racjonalizacji osłaniającej rzeczywisty mechanizm motywacyjny.

Jednakże może być tak, iż kandydatka na żonę, aczkolwiek zaspokaja przez swoje „niedostrzegane" cechy nieświadome potrzeby kandydata do małżeństwa, nie ma w rzeczywistości tych cech, które on świadomie uważa za ważne — uroda jej jest np. całkiem przeciętna. Wówczas zdarza się, jak wiemy, iż dodatkowo następuje jawne zakłócenie procesów poznawczych, a mianowicie — nasz kandydat do stanu małżeńskiego może wbrew oczywistości „postrzegać" w swej przyszłej żonie walory nieprzeciętnej urody. Przystosowują on wówczas komponent poznawczy swej postawy tak, aby nadawał się on do racjonalizacji ukształtowanej skądinąd walencji przedmiotu postawy.

Schematycznie można to przedstawić w postaci dwóch mechanizmów motywacyjnych rzeczywistych i jednego pozornego o charakterze racjanalizacji, wedle schematu (s. 62).

Manipulacja obrazem przedmiotu postawy ma jednak swoje obiektywne granice i nie sposób „uwierzyć" w urodę kandydatki na żonę w przypadku, kiedy brzydota jej jest zbyt ewidentna. Jednakże jeśli rzeczywisty mechanizm kształtujący Walencję przedmiotu postawy jest bardzo silny, tj. jeśli odpowiednie potrzeby — choć nieświadome — są silne, a kandydatka zaspokaja

61