IMGw67

postęp, nowatorstwo, innowacja 749

czych teorii na temat postaw, co sygnalizować może powolne odchodzenie omawianego pojęcia do historii koncepcji teoretycznych (jako całkowicie wyeksploatowanego). Miejsce owego konstruktu w czasach współczesnych zastępuje w coraz większym stopniu empiria, badania i pomiar konkretnych postaw (np. społecznych czy politycznych).

Anna Ceranek-Dadas, Elżbieta Neumann-Schmidtke

Literatura: Dulczewski Z., O Florianie Znanieckim, ARP .Promocja 21”, Poznań 2000; Gertsmann S., Postawy jako kompleksy wyznaczników zachowania się człowieka, .Przegląd Psychologiczny” 1996, nr 12; Ig-natczyk W., Wzorzec postaw małżeńskich i młodzieży stanu wolnego, RPEiS 1989, nr 4; Jasińska-Kania A., Socjologiczna koncepcja osobowości, (w:) Socjologia, problemy podstawowe, PWN, Warszawa 1991; Mądrzy-cki T., Postawy jako składnik osobowości, „Przegląd Psychologiczny* 1964, nr 8; Mądrzycki T., Psychologiczne prawidłowości kształtowania się postaw, PZWS, Warszawa 1970; Mądrzycki T., Wpływ postaw na rozumowanie, PWN, Warszawa 1974; Mika S., Psychologia społeczna, PWN, Warszawa 1987; Rembowski J., Rodzina w świetle psychologii, WSiP, Warszawa 1978; Sanocki W., Kwestionariusze osobowości w psychologii, PWN, Warszawa 1986; Siek S., Wybrane metody badania osobowości, ATK, Warszawa 1983; Szczepański J„ Socjologia. Rozwój problematyki I metod, PWN, Warszawa 1967; Szczurkiewicz T., Studia socjologiczne, PWN, Warszawa 1969; Teorie postaw, (red.) S. Nowak, PWN, Warszawa 1973; Thomas W.I., Znaniecki F., Chłop polski w Europie i Ameryce. Organizacja grupy pierwotnej, LSW, Warszawa 1967; Ziemska M., Postawy rodzicielskie, Wiedza Powszechna, Warszawa 1969.

POSTĘP, NOWATORSTWO I INNOWACJE W PROCESIE EDUKACYJNYM (ang. pro-gress, progression, novelty, innovation, fr. progress, innouation, innovation, niem. der Fortschritt, die Neuerung, die Neuerungsśk-tivitśt, die lnnovation, ros. progress, nowatorstwo, nowszestwo, nowowwiedienije) - pozytywne przemiany w dziedzinie edukacji, polegające na wzbogacaniu wiedzy i doświadczeń pedagogicznych o nowe elementy, ulepszaniu i unowocześnianiu wzorców pracy dydaktycznej, co skutkuje lepszymi wynikami w przygotowaniu młodych pokoleń do życia w społeczeństwie i partycypacji w kulturze (Okoń, 2001).

Postęp. Stanowi podstawowe pojęcie teorii wzrostu i teorii zmiany. Oznacza dodatnie zmiany w porównaniu z poprzednim okresem. Postęp dokonuje się w mniej lub bardziej określonym czasie i przestrzeni. Każdy postęp jest stanem doskonalszym od poprzedniego, do którego zmierzają różne dziedziny życia społecznego i materialnego. W okresie postin-dustrialnym jest podważana teoria ustawicznego postępu cywilizacyjnego, kulturowego czy technologicznego. Teorii ciągłego postępu przeciwstawia się koncepcję zespolenia w procesie odnowy - ciągłości i zmiany, tradycji i nowoczesności. Do teorii ciągłości i zmiany w procesie postępu edukacyjnego nawiązali teoretycy edukacji amerykańskiej, głównie J.W. Gard ner (1964), który pisał: „Jakkolwiek nie bylibyśmy zafascynowani ideą zmiany, musimy wystrzegać się poglądu, że ciągłość jest w historii ludzkości czynnikiem mało istotnym, a nawet czymś nagannym. Jest ona istotnym składnikiem życia jednostek organizacji oraz społeczeństw. Szczególnie istotne dla ciągłości społeczeństwa sąjego dalekosiężne cele i wartości”.

Postęp jest kategorią, która powinna być rozpatrywana w ramach teorii zmiany społecznej. Zmiana społeczna oznacza różnicę w stosunku do stanu poprzedniego, zaobser-wowanąw strukturze społecznej, instytucjach kulturowych lub zasobach społeczeństwa (Gould, Kolb, 1964).

Dla analizy dynamiki funkcjonowania systemów edukacyjnych szczególne znaczenie ma pojęcie rozwoju społecznego. Rozwój społeczny to „kierunkowa zmiana społeczna obejmująca takie ważne właściwości rozwoju społecznego, jak jego prawidłowy (tzn. dokonujący się zgodnie z obiektywnymi prawami), historyczny (tzn. dokonujący się w ramach wyznaczonych kontekstem historycznym) i kumulatywny charakter (tzn. dokonujący się w sposób kumulujący oddziaływania różnych czynników)” (Moore, 1974).

Pojęcie zmiany społecznej obejmuje dwie tak różne kategorie zjawisk, jak: samorzutne procesy przeobrażenia społeczeństwa z jednej strony oraz liczne i wielorakie przejawy zmian intencjonalnych, działań innowacyjnych, dowolnych przedsięwzięć rozwojowych, za sprawą których dokonują się celowe przemiany w poszczególnych dziedzinach życia zbiorowego (Schulz, 1996).

Pojęcie postępu może być interpretowane w dwojaki sposób: czynnościowo oraz wynikowo. Jak pisał F. Korniszewski (1972): „O postępie mówi się w dwojakim sensie: