IMGw74

p

pr»z uświadamianie sobie argumentów przeczących słuszności własnych przekonań prowadzić mołe do ich zmiany.

4.    O ile wytwarzanie argumentów jednostronnych mitóc być zabiegiem sztucznym i prowadzącym niekiedy do efektów odwrotnych do zamierzonych (efekt bumerangowy), o tyle skłonienie jednostki do wysuwania argumentów dwustronnych osłabia tendencję do obrony własnych przekonań I uczuć, dając możliwości skutecznej zmiany postaw.

5.    Realizacja zadań oraz kontakty z innymi ludźmi maja dla jednostki różnorodne konsekwencje, w zależności od których zmieniać się może postawa w odniesieniu do określonych zadań, ludzi, wartości. Pozytywne konsekwencje prowadzą zwykle do przychylnego ustosunkowania się do danego obiektu. Prawidłowość tę wykorzystać można do uzyskiwania zmian postaw. Organizując zajęcia i nagradzając za wykazywaną w nich aktywność wpływać możemy na kształtowanie szeregu pozytywnych postaw, np. w odniesieniu do pracy społecznej.

Zaprezentowana wyżej kolejność omawiania metod zmian postaw oraz ilość miejsca poświęconego poszczególnym metodom odzwierciedla nie tyle ich znaczenie i efektywność, lecz jest wyrazem okazywanego im przez badaczy zainteresowania i w konsekwencji zasobu zgromadzonej wiedzy. Nieproporcjonalnie mało wiemy na temat wpływu na zmianę postaw własnej aktywności jednostki, która powoduje zmiany najtrwalsze i najbardziej znaczące.

POSTAWY W STOSUNKU DO SZKOŁY. Zainteresowanie kwestią postaw uczniów w stosunku do szkoły wiąże się z oczekiwaniem istnienia związku pomiędzy pozytywną postawą uczniów a poziomem osiągnięć oraz gotowością do realizacji celów określanych przez szkołę. Badania nie potwierdzają tych oczekiwań (2). Oznacza to np., że pozytywnej postawie ucznia, zadowoleniu ze szkoły, nie musi towarzyszyć chęć realizowania celów szkoły I uzyskiwania wysokich osiągnięć w nauce. Kształtowanie i podtrzymywanie pozytywnych postaw do szkoły traktuje się jednak jako ważny cel wychowawczy. Jest on istotnym elementem procesu uspołecznienia ucznia, tworzenia klimatu sprzyjającego jego rozwojowi.

Postawa do szkoły jest kategorią ogólną, na którą składają się cztery komponenty: postawa do szkoły jako instytucji społecznej, do ucznia, do nauczyciela i do klasy. W badaniach nie wszystkie te aspekty bywają brane pod uwagę, co jest jedną z przyczyn rozbieżności wyników. Dodatkowym źródłem nieporozumień bywa i to, że te komponenty, które w jednych badaniach są traktowane jako składowe postawy do szkoły, w innych ujęciach rozpatrywane są jako przyczyny zdarzeń lub elementy wyjaśniające zjawiska. I tak, np. negatywna postawa ucznia do klasy traktowana być może jako wyraz ogólniejszej postawy w stosunku do szkoły, z drugiej zaś strony uznawać ją można jako jedną z przyczyn dużej absencji ucznia lub niskiej pozycji ucznia wśród rówieśników.

Jeśli dodatkowo weźmie się pod uwagę wielo, znaczność samego pojęcia i różnorodność mci*! badania postaw, to nie budzi zdziwienia fakt, iż m ogólne pytanie o postawę uczniów do szkoły uzyskuje się bardzo różne odpowiedzi. Badania amerykańskie sugerują, że większość uczniów lubi szkołę, ma do mą pozytywny stosunek (jest z niej zadowolona, dumna, lip.). Nie brak jednak danych świadczących o po stawach negatywnych, nienawiści do szkoły, jaką wyraża znaczna część uczniów. Zalecana jest jednak daleko posunięta ostrożność w przenoszeniu tego typu wyników na inny teren, ponieważ trzeba uwzględniać wpływ, jaki na poatawy w stosunku do szkoły mają czynniki kulturowe, a także związane z charakterystyką szkół w danym kraju czy regionie.

Na postawy w stosunku do szkoły wpływa wiele czynników, które podzielić można na: I) związani z uczniem, 2) związane ze szkołą. Wymienione niżej prawidłowości traktować należy jako orientacyjne w związku z ich specyfiką kulturową.

1.    Czynniki związane z uczniem:

1.1.    Wiek. Przeważnie obserwuje się spadek pozytyw* nych postaw do szkoły wraz ze wzrostem wieku uczniów.

1.2.    Płeć. Generalnie rzecz biorąc, dziewczęta odznaczają się bardziej pozytywną postawą do szkoły, jednak wykazują wyższy od chłopców poziom lęku.

1.3.    środowisko domowe. Dane na ten temat są bardzo zróżnicowane; w niektórych badaniach stwierdza się związek konserwatywnych poglądów rodziców, głównie ojca, z pozytywnymi postawami uczniów w stosunku do szkoły.

1.4.    Zdolności poznawcze i szkolne osiągnięcia w nauce Różnorodność opinii na temat ich wpływu na postawy odpowiada niejednoznaczności uzyskiwanych wyników.

2.    Czynniki szkolne:

2.1.    Otwartość szkoły. Mianem tym określa się taki typ szkoły, w której uczeń może pracować zgodnie z własnym tempem uczenia się, może ustalać cele i ma wpływ na wykonywane zadania, dominują zajęcia praktyczne (a nie praca z książką), zaś kontakty uczniów z nauczycielem charakteryzują się otwartością. Badania wykazują, że postawy uczniów w takich szkołach są zdecydowanie bardziej pozytywne niż w szkołach tradycyjnych.

2.2.    Koedukacyjność szkoły sprzyja postawom pozytywnym, jednak nie bez wyjątków — w szkołach zawodowych chłopcy przejawiają korzystniejsze postawy, gdy uczą się bez dziewcząt.

2.3.    Realizacja w szkole programów eksperymentalnych sprzyja wzrostowi postaw pozytywnych, co przypisuje się polepszeniu klimatu uczenia się w szkole.

2.4.    Wartości cenione przez uczniów i nauczycieli Spostrzeganie przez uczniów podobieństw pomiędzy wartościami cenionymi przez siebie i cenionymi przez nauczyciela wpływa korzystnie na ich poatawy do szkoły.

Dane te nie tworzą spójnego obrazu postaw uczniów do szkoły i czynników je waruakąjącyck

614