Jeżyna IX 2009

drzewa i krzewy owocowe

Jeden ze starogreckich mitów głosił, że w walce o władzę nad światem toczonej między Zeusem a Tytanami krew tych ostatnich, kapiąc na ziemię, stworzyła kolczaste krzewy jeżynowe. Dlatego Grecy nazywali sok jeżynowy krwią Tytanów.

Jeżyna rośnie dziko w poszyciu lasów i w zaroślach (w całej Polsce z wyjątkiem ziem północno-wschodnich), często tworząc trudne do przebycia skupiska. Obecnie znakomita większość owoców z tych krzewów pochodzi z plantacji, gdzie się je uprawia w wielu uszlachetnionych odmianach.

Jeżyna jest kolczastym krzewem o rozchodzących się promieniście pędach, rosnących początkowo prosto do góry, później wyginających się ku ziemi. Pokrywają ją złożone, miękko od dołu owłosione liście, a na szczytach pędów zakwitają wiosną drobne, białe lub jasnoróżowe kwiatki. Jajowatego kształtu owoce jeżyn składają się z 20-30 drobnych pestkowców, przyrośniętych do dna kwiatowego. W zależności od odmiany przybierają one w miarę dojrzewania barwę czarną, niebieskawo czarną, a niekiedy nawet intensywnie granatową. Mają przyjemny, słodkawy smak i charakterystyczny aromat.

Już w starożytności odkryto walory lecznicze jeżyny. Grecy i Rzymianie na przykład żuli jej liście dla wzmocnienia dziąseł. Słynni lekarze Galen i Awicenna propagowali je jako skuteczny lek w różnych chorobach skórnych, między innymi w bardzo trudnej do leczenia łuszczycy. Również obecnie zdrowe liście dziko rosnących jeżyn są cennym surowcem zielarskim. Zawierają one dość dużo garbników, flawonoidy, kwasy organiczne oraz witaminę C. W postaci odwarów i naparów zaleca się je przede wszystkim w przewlekłych schorzeniach żołądka i jelit objawiających się zgagą, skłonnością do biegunek, bólami brzucha i wzdęciami. Pomagają też w odkrztusza-

Jeżyna (Rubus L.)

34 NATURA I TY

■Teresa Lewkowicz-Mosiej

drzewa i krzewy owocowe

niu flegmy zalegającej w oskrzelach. Zewnętrznie stosuje się je do płukań w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, zapaleniu dziąseł, przy nieprzyjemnym zapachu z ust. Pomaga również przy świą-dzie skóry, wypryskach i trądziku.

Jeżyna należy do roślin czyszczących krew, a zatem odtruwających.

Owoce jeżyn są dość ubogie w cukry, niezbyt bogate w kwasy organiczne i białkowe. Obfity i cenny jest natomiast zestaw związków mineralnych, uwagę zwraca zwłaszcza bogactwo soli żelaza, magnezu, potasu, wapnia i miedzi. Do tego dochodzą witaminy: A (beta-karoten), B₃ (niacyna), K i R

Potas reguluje gospodarkę wodną organizmu i utrzymuje prawidłowy rytm serca. Magnez działa lekko przeczyszczające i zapobiega miażdżycy tętnic oraz wzmacnia włosy, zęby i paznokcie. Wysoka zawartość wapnia wspiera z kolei właściwe wykształcenie się kośćca, a u osób starszych może w pewnym stopniu zahamować rozwój osteoporozy. No i żelazo - niezbędne dla anemików. Wywar z owoców jeżyn działa również uspokajająco w stanach nerwicowych często towarzyszących menopauzie, a sok - przeciwgorączkowo i napotnie. Ponadto, owoce powinny spożywać osoby mające kłopoty ze wzrokiem, szczególnie przy tzw. kurzej ślepocie.

Dla zdrowia

Przy zgadze i bólach brzucha

1 i 1/2 łyżki rozdrobnionych liści zalać 2 szklankami letniej wod; powoli ogrzewać do wrzenia, a następnie pozostawić pod przykry ciem na około 3 minuty. Pić 1/3 do 1/2 szklanki 2 lub 3 razy dzień nie między posiłkami.

Przy grypie

1 łyżkę liści zalać szklanką wrzątku i odstawić pod przykrycien na 4 godziny. Odcedzić i pić 4-5 razy dziennie po łyżce.

Przy wypryskach i krostach

3-4 garście liści zalać 4 litrami wody, gotować pod przykryciem przez 3 minuty od momentu zawrzenia. Odstawić na 10 minut, odcedzić. Wlać do wody w wannie. Moczyć się przez 20 minut. Taka kąpiel działa też wzmacniająco.

Przy gorączce

Wlać 2 łyżki soku z owoców jeżyny do szklanki przegotowanej ciepłej wody. Pić taką porcję 3 razy dziennie.

Przy wzdęciach, biegunce

łyżkę suszonych owoców zalać szklanką wrzątku. Odstawić pod przykryciem na 15 minut, odcedzić. Pić po szklance 2-3 razy dziennie.

Przy kamieniach nerkowych

Wysuszone liście, kwiaty, owoce i korzeń jeżyny wymieszać w równych ilościach i 100 g tej mieszanki gotować w 1/21 wody przez 15 minut. Ciepły napar pić rano i po południu przez miesiąc. Kurację uzgodnić z lekarzem.

Kuracja odtruwająca

Wysuszone liście, owoce, kwiaty i korzeń wymieszać, łyżeczkę mieszanki zalać wrzątkiem i parzyć pod przykryciem 15 minut. Odcedzić. Pić po szklance 2 razy dziennie przez 3 tygodnie.