ksiazka 20023

doroslogo. W sforzo biologicznej aktywność człowioka dorosłego ogranicza się do przotfwanlo, aktywność dziocka naloty do story rozwoju ijost calkowicio zwrócona w kionmku budowania siobio*' - piszą R. Gfo-ton i C. Cloro. autorzy interosującoj książki Twórcza aktywność dziocka

Dziecięco percepcja literatury pozwala wyróżnić kilka typów postaw aktywnych, które realizują się w rolocji Ik><I/Icc - roakcja:

•    aktywność intencjonalną (Inspirowaną), tj. znmiorzoną przoz nadawcę lub nadawców, niejako .wpisaną" w tekst literacki lub w książkę, np w postaci opelalywncj przodmowy, która moźo stanowić zachętę do określonego typu działań dziecka. W takiej postawie partycypowano jost twórczość o charakterze instrumentalnym. dydaktyczno-pragrnntycznym; najwczośnioj rysujo się ton typ aktywności w kontakcie z książkami-zabawkami oraz książeczkami edukacyjnymi dla najmłodszych,

•    aktywność naślarfowczą (odtwórczą), która polega na zachowaniach reprodukcyjnych, np, poprzez „kopiowanie" wzorów (naśladowanie postaci, sytuacji itp.) i przonoszomo doświadczeń na realno życio oraz najbliższo otoczonio;

•    aktywność dynamiczną, t) zakładającą własną inwencję dzie cka, realizującą się w działaniu autonomicznym, bądź to o charakterze wytwórczym w różnoraki sposób związanym z tekstem, bądź toż polegającym na przenoszeniu omocji lokturowych na życio. kłody to na przykład pod wpływom książki dziecko podojrnujo postanowienia (aktywność wolicjonalna) prowadzące jo do zacho wań, które ujawniają emocjo i empatię (np. współczucie dla psa bohatera literackiego przenosi się na życio realno; przosłanio ekologiczne lektury ukonkretnia się w poslaci rzoczywlsłych zachowań itp.);

•    aktywność kompatybilną. Ij wyzwoloną w wyniku łącznego oddziaływania dwóch bodźców, np. kontaktu z książką (tekstom lito rackim) i równoczosncgo oddzioływanin innych tekstów kultury (np fllmu. tolowizji, widowiska toatralncgo. muzyki, przekazu plastycznego itp ). .Dwubodźcowo" oddziałują na młodsze dzieci książki z nagraniami kasetowymi (dziecko ogląda i słucha) oraz róźnogo typu książki multimedialne, wymagnjąco odbioru wiolo-zmysłowego;

^f' R. Gloton. C Cloro Twórczo aktywność dziocka, tłumacz iprzcdmow.il Wojom Warszawa 1985. s 56-57

• aktywność twórczą, Ij oryginalną, która wiąż o się z twórczą oka-presją dziecka i wyzwala jogo kreatywność. Postawa twórcza moźo przejawiać się w podejmowaniu pr/oz dziecko działań o charakterze manualnym (np wycinanie, klejenie, lopionio). go stualnym i motorycznym (ruch, taniec), wokalno-muzycznym, plastycznym (malowanio, rzoźbionio). dramatycznym (gry dramatyczno na kanwio tokstu), worbalnym (zabawa słowom, po-ozjowanio) itp

Dodajmy, żo wskazano powyżej typy aktywności dziocka wobec lito-ralury. nawiązujące do tyjx>logii Glotona i Cloro (autorzy rozróżniają naśladowczą i twórczą aktywność dzlocl). wyodrębniono w głównej mierze w celu ukazania złożoności problemu i bogactwa wielorakich roakcjl małego odbiorcy na tekst (książkę) Nio sposób jcdnnkżo ich jednoznacznie rozróżnić i zdefiniować, ponioważ w aktywnych postawach I działaniach dziecka, podobnio jak w jogo zabawach, ujawniają się skłonności do zachowań symultanicznych, które są istotą istnienia dziecka w swiccio oraz warunkiem jogo polnego rozwoju I tak na przykład aktywność dynamiczna moźo wyzwalać postawy twórczo i osiągać poziom kreacyjny, zaś aktywność kompatybilna moźo się ograniczyć wyłącznie do zachowań naśladowczych itp. Z togo toż powodu odwołując się do selektywnie wybranych przykładów - starano się omawiane zjawisko nio tyło ukazać linearnie, iło zogzomplifikować nojbar-dziej charakterystyczno dla aktywnego odbioru dziocka postawy i roa-k( jm na literaturę, któro mogą się miościć w obrębio wskazanych typów, ale też mogą je przokrncznć. w zależności od aktywizującogo poten-«jalu tekstu (którego percepcja wcolo nie musi się ograniczać do jednego łylko typu aktywności), osobniczych predyspozycji dziecięcogo odbiorcy oraz s|M>lecznych uwarunkowań odbioru. I tak można rozważania ograniczyć do trzech dominujących typów aktywności: intencjonalnej, naśladowczej i kreacyjnej

2.

Aktywność intencjonalna

Aktywizująca funkcja książki (literatury) dla dziocka najwyraźniej realizuje się w typio ksiąźki-zabawkl i książki odukacyjno-lucJycznoj. przeznaczonej dla najmłodszego odbiorcy, gdyż jest w nie intencjonalnie wpisana. Takie książki mają charakter praktyczny, instrumentalny, z reguły są synkretyczno i intorsomiotyczno, a zatem wymuszają wielo-