l37

256 LUBOMI MAKI WYUOK PISM

by się bez rady nudać *" mogła, przez poradę przeszkodzili Cezar ¹¹’vv radzie zginął. Pompej usz radą Ptó-loraeusza wydany — na śmierć przyszedł. Aleksander za radą Filipa trucizny zażył. Rzym przez poradę Sa-gunt utracił. Hannibal przez radę wojsko swoje zgubił. Ale na coż wspominamy dawne przykłady? Od Hiszpanii — dla rady — Hollandyja ^u odstąpiła. Neapol, Cyprus, Sycylia — przez radę pod inszych królów przeniosła się Hctrurla — radząc - wolności postradała. 1 Władysław IV, król polski — radząc się — czyli* wielkiej gotowości do wojny nie pozbył? Na coż juz więcej szukać mamy przykładów?

Z. Ja już Radę sprowadziłem.

P. Winszuję-ć doskonałego uprzykrzenia, wybornej czasu utraty, sekretnego niczego.

Z. Oto miejsce Rady.

P Widzę najpotężniejszego orlu kunsztowną klatkę «.

Z. Juz zaczynam radę.

P. Zaczynaj szczęśliwie tę niepewną wieszczbtarską naukę, ale dla tego bardziej, abyś rozumów ludzkich doświadczył, aniżeli abyś się prawdy nauczył.

Z Zamykaj drzwi, aby się sekret nie wynosił.

P. Zamykaj raczej uszy żonom, kochankom, nałożnicom. także poufałym przy dworze twoim konfidentom i natrętom.

/

’* tutdoć iię — udać »!<;. pomyślnie wypaść.

" Cezar — w id poi przekładne stali* Cenorz; Cesar* x*«ty-Irtowuua w erosie posłodzenia senatu rzymskiogo w r. *4

•» Holandia odstąpiła od Hiszpanii na mocy unii w Utrechcie z 15?» r., która jest podstawa niepodległości Holendrów '» i: In i ko orla — Prawd u uważa szlacheckie sejmowlsd?-two ta zgubę dla potęgi państwu polskiego.

ROZMOWA U

|I IllSOtntMU PKAU> I fIMCTAir

Z. Naprzód układać będę prawa ’.

P. Układaj ludzi zarazem, łatwiejsza bowiem jest naukę dać niż obyczaje.

Z. Bez prawa Rzeczpospolita stać nie może.

P. Nlepewniej stać będzie jeżeli prawami będzie pomieszana

Z. Kto nic broni grzeszyć, gdy może, karze.

P. I owszem, częściej naucza, kto zbytnie zabrania.

Z. Dl u tego postanowię prawa, oby wiedziano, co jest zakazanego.

P. Bogda]by raczej nic wiedziano: wiele zabraniając podali sposób do występków. Zakazujący nauczyli tego. czego się chronić trzeba było. Przestań — wierz ml — przez bronienie pobudzać do występków.

Z. Ale postanowię prawa potrzebne i pożyteczne.

P. Podobno lepiej byś powiedział, ie zdradę prawdy, usidlenie ludzi, zyski tłumaczów, za wikłanie sędziów, pozorne udręczenie cnoty, uczciwe ^; kajdany wolności 1 któż — prawu stanowiąc — na cnotę zupełny wzgląd miał. siebie samego zapominał o Rzeczypospolitej tylko myśltt?

Z. Napiszę prawa rożne

P. Chciałbym wiedzieć. Jakie. Jeżeli bowiem ciężkie — żaden Ich nie przestąpi, ale wszyscy; jeżeli łn-twe — te bez prawa zachowane będą.

¹ Sejmowlodztwo doprowadziło lUpltą do nadmiernego rozrostu tew. konstytucji i ustaw sejmowych, w których wielo było aprzccznoSci. Późno bardzo, bo dopiero w czasach wI<1 cli, as-czeto pracować nad tym, by wprowadzić jftkU ład do polskiego ustawodawstwa. Pierwszorzędne znaczenie mają w tym zakresie St Kiciariktcgo Połumino («rp«m ? lut 1732—1739

¹ ttezcitre — legalne.