lektury j polski7

Chłopi (tom I — Jesień)

Władysław Stanisław Reymont

mówi, że zdycha jedna z najlepszych krów ojca. Okazuje się, że winien temu jest borowy,'który przegnał zwierzę z należącego do dworu lasu (mimo iż chłopi mieli tradycją ustanowione prawo do jego użytkowania). Witek, parobek, który zajmował się pasieniem krów, bardzo boi się gniewu gospodarza. Z obawy przez pobiciem unika Boryny. Na podwórku pojawia się Maciej. Zły gospodarz krzyczy na kobiety. W końcu pozostaje mu tylko dorżnąć zdychającą krowę. Zapowiada, że będzie się procesować z dworem o odszkodowanie.

Borynę czeka rozprawa sądowa, Idzie więc do wójta, aby dowiedzieć się czegoś o oskarżeniu, jakie rzuciła na niego dziewczyna, która przez pewien czas u niego służyła Wójt namawia go do ponownego ożenku i podsuwa myśl o Jagnie Dominikównie. Wdowiec rozważa korzyści, które mógłby dać mu ten związek Rano Boryna nie zapomina zbić biednego Witka wydać polecenia rodzinie (co skutkuje kłótnią z Antkiem), po czym udaje się do sądu na rozprawę. Z ciekawością przysłuchuje się sprawie Domini-kowej, która oskarżała Bartka Kozła o kradzież świni Następnie odbywa się rozprawa Boryny z Jewką, która zarzuca gospodarzowi, że nie zapłacił jej za pracę i wygnał ją z dzieckiem, którego rzekomo był ojcem. Ponieważ nie ma żadnych świadków, dziewczyna przegrywa z Boryną, który zadowolony wraca do domu z Dominikową.

W drodze powrotnej kolejny raz pojawia się rozmowa o ożenku Boryny. Gospodarz wobec matki Jagny nie przyznaje się do chęci ponownego wstąpienia w związek małżeński, jednak kiedy wspólnie spotykają Jagnę przy międleniu lnu, zauważa jej urodę i myśl o ożenku z nią coraz bardziej mu się podoba Rano w niedzielę Kuba (parobek Boryny) udaje się na plebanię, by podarować księdzu upolowane kuropatwy. Otrzymuje za nie całą złotówkę i błogosławieństwo. Tak się tym cieszy, że w trakcie mszy przepycha się na początek kościoła, do miejsca, w którym zwykle stali sami gospodarze. Wzbudza w ten sposób irytację zebranych. W trakcie niedzielnego obiadu w chałupie Boryny wybucha konflikt Z pozoru chodzi o gazety, ale w istocie przyczyną jest to, że Antek ma poczucie krzywdy. Chociaż ciężko pracuje, ojciec nie chce mu dać części majątku. Tymczasem Kuba idzie do karczmy, a Żyd Jankiel namawia go, aby dla niego polował. Ponieważ Kuba ma wątpliwości (polowanie było zabronione w dworskim lesie), sprytny Żyd sprawia, że Kuba wypija za dużo i zadłuża się u karczmarza. Aby oddać dług, musi się zgodzić na jego propozycję.

Zbliża się ważne wydarzenie — coroczny jesienny jarmark w Tymowie, na którym gospodarze kupują wszystko, co będzie im przez cały rok potrzebne, sprzedają to, co udało im się wyhodować, a także zawierają umowy z parobkami na następny rok, ustalając wynagrodzenie za pracę. Wszyscy mieszkańcy Lipiec wczesnym rankiem udają się na jarmark. Antek z Hanką oraz Józką sprzedają wieprze i pszenicę. Maciej udaje się do pisarza, by móc spisać skargę na dwór. Wpatrzywszy Jagnę, towarzyszy jej podczas zakupów i daje prezent — chustkę i wstążkę.

W kolejnych dniach mieszkańcy Lipiec zbierają kapustę z pola i zwożą ją do domów. Józka zaprasza Jagnę na obieranie kapusty u Borynów. Do wsi powraca Mateusz i odwiedza Jagnę. Dominikową przegania go, bo nie chce, aby psuł dziewczynie opinię. Jagna idzie do Borynów na wieczorne obieranie kapusty. Tam Rocho, stary pątnik, który kiedyś dotarł aż do Ziemi Świętej i teraz przybył do wsi, opowiada historię o psie Pana Jezusa Antek odprowadza Jagnę, by pod osłoną nocy spotkać się z nią bez świadków.

Wójt i sołtys przychodzą do Dominikowej „z wódką” w sprawie zamążpójścia Jagny. Boryna zostaje oficjalnie przyjęty jako narzeczony. Po zaręczynach wszyscy udają się do karczmy, gdzie następuje umówienie się stron co do zapisu ziemi Młynarz przynosi wiadomość, która oburza całą wieś. Okazuje się, że dziedzic sprzedał porębę (fragment lasu przeznaczony do wyrębu drzew) na Wilczych Dołach. Jak było wcześniej wspomniane, mimo iż las należał do dziedzica, chłopi mogli go użytkować, czuli się jego współwłaścicielami. W Zaduszki Kuba i Witek idą do kościoła dać na wypominki. Kuba wspomina swoje dzieciństwo i matkę. Rzuca okruszki chleba na groby zmarłych. Witek mocno odczuwa swoje sieroctwo.

Kiedy dzieci Boryny dowiadują się o przyrzeczeniu przez niego Jagnie sześciu morgów najlepszej ziemi, dochodzi do kłótni Niezadowolenie Antka spotęgowane jest zazdrością o Jagusię. Między ojcem a synem dochodzi do bójki. Hanka wyzywa Jagnę, nazywając ją lakudrą i włókiem. Rano Boryna

293