mikoskop6

gdzie L_y tzn. optyczna długość tubusu, jest odległością ognisk obiektywu i okularu leżących wewnątrz mikroskopu, d jest odległością dobrego widzenia, wynoszącą dla oka normalnego około 25 cm,/_obi/_ok zaś — ogniskowe obiektywu i okularu. Mikroskopy biologiczne pozwalają uzyskać powiększenia od kilkudziesięciu do około 2000 razy.

Ryc. 300. Bieg promieni w mikroskopie.

Zasadnicze elementy konstrukcji mikroskopu laboratoryjnego przedstawiono na rycinie 301.

Najważniejszym elementem tej konstrukcji jest oczywiście jej układ optyczny, a przede wszystkim obiektyw i okular.

Okular

Śruba makromettyerna

Śruba — nnkramtiryc:na

Pmjfrzymjwaez istotka pokrywkowego,

■Śrubo

przesuwające, stolik

Urząr,i*oi/t

we'

*~0.biektyw

"—    'Kondensor

•Filtr Przesłany __-Zwferciadefko

Ryc. 301. Mikroskop laboratoryjny.

Obiektywy są układami wielosoczewkowyrai, możliwie dobrze korygującymi wady odwzorowań (ryc. 302 a). Zazwyczaj mikroskopy są wyposażone w kilka obiektywów, które można kolejno wprowadzać w wiązkę świetlną za pomocą tak zwanego urządzenia „rewolwerowego”. Okular stanowi na ogół układ dwóch soczewek (ryc. 302 b). Jedna z nich — tzw. soczewka oczna — decyduje o powstawaniu obrazu, druga zaś — tzw. kolektyw -- rozszerza poić widzenia, bardzo często okulary są zaopatrzone w specjalna podziałkę widoczną przy obserwacji na tle przedmiotu. Pozwala ona ocenić odległości między szczegółami oglądanego obrazu. Iloraz otrzymany z podzielenia odległości odczytanej na skali okularu przez powiększenie obiektywu daje rzeczywistą odiegłość tych szczegółów w przedmiocie. Okulary mogą być wymieniane. Współczesne mikroskopy są wyposażone w dwa okulary umożli-

Ryc. 302. Obiektyw i okular.    , Ryc. 303. Stożek świetlny

wchodzący do obiektywu.

wiające obserwację obuoczną. Wiązka biegnąca z obiektywu jest rozdzielana za pomocą układu całkowicie odbijających pryzmatów na dwie części, z których każda kierowana jest do odpowiedniego okularu.

Jasność otrzymanego w mikroskopie obrazu, za którą w głównej mierze odpowiedzialny jest obiektyw, zależy od oświetlenia przedmiotu. Ilość światła wchodząca do układu optycznego jest tym większa, im większy jest kąt rozwartości a, zwany kątem aperturowym. Określa on rozwartość stożka świetlnego wchodzącego do układu (ryc. 303). W zwykłych mikroskopach kąt ten może być znacznie mniejszy niż to wynika z ryciny 303.

Jeżeli między szkiełkiem pokrywkowym preparatu a obiektywem znajduje się środowisko optyczne rzadsze niż szkło, np. powietrze, to na górnej krawędzi płytki pokrywkowej występuje zjawisko całkowitego odbicia, wskutek czego kąt utworzony przez promienie faktycznie wchodzące do obiektywu jest znacznie mniejszy od kąta a (patrz ryc. 304 a). Zmniejsza to oczywiście ilość światła wchodzącego do mikroskopu i wpływa niekorzystnie na jasność obrazu.

Aby temu zapobiec, należy wypełnić przestrzeń między szkiełkiem pokrywkowym a obiektywem substancją o współczynniku załamania większym niż współczynnik załamania powietiza, najbardziej zbliżonym do współczynnika załamania szkła,

323