Obraz011

f« Ważną sprawą jest respektowanie autonomii klienta i jego granic [zob. Berg 1994, s. 60-61].

Podobnie podstawowe założenie tego modelu określają Dubois i Jyliley, opisując ją następująco:

f Wzmacnianie jest dynamicznym procesem polegającym na współpracy, która opiera się na zasadzie partnerstwa,

•    Klient postrzegany jest i traktowany jako osoba kompetentna,

•    Klienci powinni postrzegać siebie jako podmioty sprawcze, dysponujące możliwością wprowadzania zmian,

•    Drogą do zyskiwania kompetencji jest skuteczne doświadczenie życiowe,

•    Klienci powinni uczestniczyć w procesie wzmacniania samych siebie,

•    Świadomość klientów jest ważnym czynnikiem zmiany [por. Dubois, Miley 1996, s. 146-150].

Niektóre z przytoczonych założeń wydają się być oczywiste, inne zaś mogą budzić pewne zastrzeżenia i wątpliwości. Kiedy jednak dokładnie je przeanalizujemy okazują się prawdziwe, a zarazem niezwykle funkcjonalne. Korespondują przy tym z pojęciem praca socjalna i ideą wzmacniania sił jednostki. W tym kontekście ważne dla możliwości skutecznej pomocy pozostają trzy zagadnienia: autonomia \ kompetencje klienta oraz współpraca..

Pewne powiedzenie stanowiące wyraz mądrości ludowej mówi: Konia można zaprowadzić do wodopoju, ale nie można zmusić, aby się napił! Odnosząc je do ludzi można stwierdzić, iż każdy człowiek ma wolną wolę. Czy nam, jako pracownikom socjalnym się to podoba, czy też nie, to i tak ostateczne zdanie, czy decyzja odnośnie postępowania należy do naszego klienta. To on zrobi to, co uzna w danej sytuacji czy momencie za najbardziej słuszne i wskazane dla siebie. On także będzie ponosił tego konsekwencje. Prawdziwe więc w tym kontekście jest stwierdzenie, że nie można zmienić drugiego człowieka! Jedyne na co mamy wpływ jako pomagacze, to nasze własne postępowanie. Możemy więc zmienić coś w swoim podejściu i sposobie pracy, tak aby to w konsekwencji mogło być użyteczne naszemu klientowi, mogło służyć jego ewentualnej zmianie. Tym, o co warto zadbać w pierwszej kolejności, jest właśnie współpraca z klientem!

Jeżeli mamy być jako pracownicy socjalni skuteczni, to nasze działania musimy opierać na prawdziwej współpracy. Jednym z wymiarów tej współpracy jest respektowanie praw oraz autonomii klienta. Co oczywiste, łatwiej jest zapewne o tym pisać, niż w praktyce urzeczywistniać te postulaty. Prawdziwa współpraca opiera się m.in. na .relacji szacunku* stąd łatwo jest ją zweryfikować zadając przykładowo poniższe pytania klientom pomocy społecznej:

•    Czy byłem traktowany z szacunkiem?

•    Czy czas umówionego spotkania odpowiadał mi?

•    Czy pracownik socjalny był punktualny?

•    Czy pracownik socjalny mnie słuchał?

•    Czy moja opinia liczyła się w określeniu zakresu i formy pomocy?

•    Czy otrzymałem taką pomoc, jakiej potrzebowałem ja i moja rodzina?

•    Czy otrzymałem pomoc w rozsądnym czasie?

•    Czy miałem poczucie, że moje zdanie się liczy?

Moje własne doświadczenia zawodowe, jak i odczucia klientów, którzy korzystali z pomocy społecznej, a z którymi miałem kontakt, w wielu przypadkach związane są z negatywnymi odpowiedziami na tak postawione pytania [zob. Szczepkowski 2002].

Kolejnym zagadnieniem są szeroko rozumiane kompetencje klientów stanowiące w pewnym sensie synonim używanego uprzednio określenia „siły”. Czym w praktyce są owe siły? Co stanowi owe kompetencje w przypadku pracy z klientem uzależnionym od alkoholu, bezrobotnym, bezdomnym, czy stosującym wobec swoich bliskich przemoc? Gdzie i jak ich poszukiwać, kiedy klient jawi się nam jako osoba pozbawiona nie tylko możliwości działania, ale także jakiejkolwiek nadziei, że może coś zmienić w swoim życiu?

Odpowiedź na tak postawione pytania możemy odnaleźć w koncepcji zasobów klienta i przeświadczeniu, iż dysponuje nimi każdy człowiek. Ich rozpoznanie, wzmocnienie i rozszerzenie perspektywy zastosowania dla potrzeb realizacji własnych celów klienta i zmiany jego sytuacji osobistej jest kluczowe z punktu widzenia skutecznej pomocy. Chodzi o ten rodzaj kompetencji, w szerokim tego słowa rozumieniu, który warunkuje możliwość osiągnięcia przez klienta pożądanej zmiany. Ważne jest więc, aby rozpoznać te kompetencje i spożytkować je, budując w oparciu o nie pożądane rozwiązania. W literaturze przedmiotu możemy odnaleźć różne pomocne klasyfikacje owych zasobów. Szczegółowo opisuje je m.in. I. Krasiejko, przywołując koncepcje takich autorów jak: M. Erickson, B. Klemenz i U. Willutski, | A.iCarr, M. Buckingham i D. O. Clitfon, czy D. Ch. Weston i M. Weston • [zob. Krasiejko 2010, s. 57-64].

f Podsumowując można stwierdzić, że klienci, podobnie zresztą jak sami | Pracownicy socjalni, różnią się między sobą, ale to co może być wspólne, to I Przeświadczenie, że każdy człowiek dysponuje pewnymi zasobami, które I 1*^8% być mu pomocne w realizacji osobistych celów. Nie każdy jednak jest I joli świadomy. Pomaganie i _pracę .socjalną można więc z pewnym § ,§E£Qszczęniem sprowadzić do wydobywania, wzmacniania i rozszerzania Ł-jgsobów klienta, co będzie zbieżne z jej pierwotnym rozumieniem. Istotne M Pytanie, jakie pojawia się w kontekście tych rozważań i pozostaje nadal

21