Obraz5

46 Gleby autogeniczne

W Polsce skałą macierzystą czarnoziemów jest less, analogicznie do gleb próchnicznych obszaru Niemiec. Stanowią one enklawy w obrębie płatów lessowych. W ich otoczeniu występują gleby brunatnoziemne, charakterystyczne dla aktualnych warunków bioekologicznych Polski.

Typ czdrnoziemów dzieli się na dwa podtypy: a) czarnoziemy niezdegra-dowane, b) czarnoziemy zdegradowane.

a. Czarnoziemy niezdegradowanc

Czarnoziemy tego podtypu powstają z lessów nieodwapnionych lub pozbawionych CaC0₃, jednak nie głębiej jak do 60 — 80 cm od współczesnej powierzchni. Wówczas wysycenie zasadami w poziomie powierzchniowym jest nie mniejsze niż 65%.

Budowa profilu glebowego przedstawia się następująco: A-AC-Cca lub A-AC-C-Cca.

W czarnoziemach poziom próchniczny jest typowym poziomem mollic. Czasami charakteryzuje go większa zawartość fosforu w stosunku do podpo-ziomu zalegającego niżej, co niekiedy pozwala wyróżnić podpoziom anthropic. W niektórych czarnoziemach podpoziom górny, ze względu na zmniejszone wysycenie zasadami, może być podobny do poziomu powierzchniowego umbric.

W poziomie AC (rzadziej) lub w poziomie C (częściej) tuż pod poziomami stropowymi lub nieco głębiej występuje poziom wapniowy calcic.

Czarnoziemy reliktowe niezdegradowane występują najczęściej w czarno-ziemnych padołowych płatach południowo-wschodniego obszaru kraju lub na niskich tarasach.

b. Czarnoziemy zdegradowane

Czarnoziemy tego podtypu mają budowę profilu: A-ABbr-Bhr-C. Ich poziom próchniczny jest najczęściej płytszy niż w czarnoziemach niezdegradowanych i zachowuje ogólny charakter poziomu mollic, szczególnie w części, do której nie sięgają narzędzia rolnicze. Dwudziclność poziomu próchnicznego jest wyraźnie zaznaczona. Podpoziom wierzchni może wykazywać cechy poziomu anthropic. Cechą wyróżniającą jest wyższa niż w Jx)dpoziomie głębszym zawartość fosforu. Skład materii organicznej pogarsza się na skutek większego udziału kwasów fulwowych, co powoduje jaśniejsze zabarwienie tego podpoziomu. Częste jest pojawianie się w nim, szczególnie w położeniach suchszych, symptomów poziomu ochric. Wysycenie kationami jest z reguły nieco niższe niż w czarnoziemach niezdegradowanych (65 — 50%).

Charakterystycznym poziomem podpowierzchniowym jest poziom cambic, czasami z nakładającymi się cechami poziomu argillic, niekiedy agric.

Poziom calcic występuje w skale macierzystej oddzielonej od poziomów powierzchniowych warstwą lessu już odwapnionego. W podtypie tym mieszczą się czarnoziemy zdegradowane głównie w wyniku procesów brunatnienia i wy-