Obraz6

>)4

Proces podejmowania decyzji został niejednokrotnie przedstawiony w literaturze¹’⁰. Najobszerniejszy wywód na len temat znajdujemy u S. Ziemskiego. Wykorzystując go, przedstawię proces opracowywania porady w poradni wychowawczo-zawodowej. Jest to porada specyficzna, dotyczy bowiem problemów dziecka nastręczającego i napotykającego trudności szkolne, jego rodziców i nauczycieli. Udzielana jest przeważnie osobom dorosłym, choć impulsem nawiązania stosunku poradniczego są sprawy dziecka (tab. 6.)

Wówczas gdy pojawią się problemowe sytuacje wychowawcze, informacje na ten temat przesyłane są do poradni. Dostarczają ich wychowawcy klasy, rodzice lub opiekunowie ucznia. Oni także oczekują porady. Pierwszy etap opracowywania diagnozy dotyczy najczęściej zewnętrznych objawów działalności, a więc takich sytuacji, w których zachowania ucznia niezgodne są z oczekiwaniami otoczenia. Dokonana zostaje analiza tych sytuacji, sporządzony ich opis i zakwalifikowanie do pewnego typu oraz wyodrębnione zostają cechy, charakterystyczne dla nich i odróżniające je od innych sytuacji wychowawczych.

Drugim etapem opracowywania porady jest poznanie genezy zjawiska. Danych na ten temat dostarcza najczęściej wywiad z. rodzicami, zwany anamnezą, poparty niejednokrotnie analizą dokumentów urzędowych i osobistych. Poznając genezę trudności, nie zawsze sięga się do najgłębszych przeżyć dziecka, ale raczej zgodnie z założeniem o jedności świata wewnętrznego i zewnętrznego oraz o środowiskowym zdeterminowaniu pewnych procesów i zachowań, rozpatruje się je na ile organizacji i pizemian środowiska wychowawczego oraz stosowanych środków wychowania.. Poznaje się jednak nie tylko same działania wychowawcze, ale i poglądy rodziców i wychowawców na proces rozwoju trudności i rodzaj stosowanych przez nich środków.

W trzecim etapie dane z wywiadu stanowią informacje niezbędne do poznania, jakie znaczenie dla obecnej sytuacji wychowawczej ma analizowane zjawisko stanowiące impuls zasięgnięcia porady. Dlatego analiza zachowania wychowanka, którego ma dotyczyć porada, jest dokonywana przy uwzględnieniu jego sytuacji rodzinnej i szkolnej, na tle occriy szerokiego środowiska wychowawczego i społecznego. W tym etapie brane są na ogól pod uwagę zjawiska, z jakimi sprzężone są manifestowane zaburzenia, przyczyny, dla których podjęto badania i skutki, jakie mogą one wywołać. Innymi słowy, jest to poznanie, o ile problem dziecka-ucznia jest problemem rodziny i innych środowisk wychowawczych. Na tym etapie proces opracowywania porady może być realizowany poprzez rozmowę niekieiowaiią. metodą wolnych skojarzeń, przez sięganie do wspomnień, projekcji iip. form ^ zaczerpniętych z poradnictwa liberalnego.

Czwarty etap polega na określeniu stopnia rozwoju danego zjawiska lub stanu jego zaawansowania. Pomocne są tu nic tylko informacje uzyskane podczas wywiadów i obserwacji, ale także zdobyte w trakcie rutynowych badań specjalistycznych: pedagogicznych, psychologicznych lub lekarskich. Wyniki tych badań mają duże

^JJ0 A. Biela, Informacja a decyzja, PWN, Warszawa 1976; J. K oziclcck i, l’syiholoyio procesów przcddccyzyjnych. Warszawa 1969; tenże. Psychologiczna Irnria decyzji’. S '/ii- niski on cii

znaczenie, pozwalają bowiem stwierdzić i precyzyjniej określić, w przyjętej skali, poziom rozwoju wychowanka, a tym samym ułatwiają przewidywanie, czy dalsze rozwiązywanie problemu wychowawczego możliwe jest w warunkach, w jakich obecnie przebywa dziecko, czy wymaga zmiany instrukcji wychowawczej lub zastosowania środków specjalnych (leczenie, reedukacja, terapia, izolacja). W tej fazie opracowywania porady zaangażowani są liczni specjaliści, którzy tworząc zespól diagnostyczny ..obmyślają", według określenia K. Kotłowskiego, sposoby postępowania zorientowanego na osiągnięcie celu²²¹. Ten etap jest szczególnie złożony. Tutaj , wmna się dokonywać, wielokroć niezbędna, integracja wiedzy płynącej z rozmaitych działów nauk społecznych oraz ustalenie relacji między zamierzonymi stanami rzeczy (.. | a odpowiednimi środkami dokonywania zmian" ²²². A. Podgórecki wyróżnia w takim działaniu kilka kroków metodologicznych takich jak: przypomnienie ogólnych twierdzeń ..dotyczących odpowiednich samoistnych działów-życia społecznego; przekładanie tych bardziej szczegółowych twierdzeń na język todzajowy", opisujący dane sytuacje wychowawcze; uzupełnianie tej wiedzy przez wiedzę diagnostyczną związaną z danym problemem; opracowywanie konkretnych wniosków.

W zależności od stopnia udziału w tym etapie osoby radzącej się wyznaczonego podejściem doradcy i przyjętą przez niego koncepcją człowieka, daną poradę można uznać za dyrektywną lub medyrcktywna, a rodzaj poradnictwa z.a dyrektywny lub dialogowy. W poradnictwie dyrektywnym rezultatem, a zarazem kolejnym etapem opracowywania porady byłoby postawienie przez doradcę diagnozy prognostycznej, sformułowanie zaleceń wychowawczych i przekazanie ich odbiorcy. Podstawą do wysuwania trafnych hipotez przy formułowaniu prognozy i opracowywaniu operatywnej porady byłoby więc:

1)    uzyskanie przez doradcę możliwie wielu wiarygodnych informacji,

2)    przeprowadzenie ich prawidłowej klasyfikacji, analizy i oceny,

3)    poddanie wyselekcjonowanych informacji wszechstronnej analizie licznych specjalistów,

4)    po poznaniu problemu i wysunięciu hipotez, dysponowanie obszernym wachlarzem środków i możliwości jego rozwiązania, zapewnionej przez prawidłową organizację systemu wychowania w środowisku (wysoki poziom świadomości wychowawczej rodziny, liczne i zróżnicowane .placówki wychowania równoległego, ośrodki diagnostyczne, instytucje opieki społecznej itp.).

Opracowanie porady operatywnej, zawierającej możliwie pełną informację o wychowanku, przydatnej dla poszczególnycłi instytucji w procesie organizowania pracy wychowawczej, jest podstawowym działaniem w poradnictwie dyrektywnym. W myśl jego założeń bowiem przekazanie informacji wywołuje sprzężenia zwrotne w postaci działań naprawczych, kompensacyjnych, profilaktycznych lub optymalizujących. W ten sposób stosunek poradniczy nawiązany między doradcą a osobą radzącą się (rodzicem, wychowawcą) znacznie rozszerza się i obejmuje pracovyników innych

^i;i K . Kollowski. J^,odsiawowe prawidłowości paiagogiki, Ossolineum. Wrocław 1946.

ⁿⁱ A )’odgór cc k i. ł.agiko praktycznego di ta łan w. j w: | Socjo tethruk a Juk oiMziaływm* %k utn.nh.