Obraz9

** i    r;:z

nym następuje opis wiasci i

^COn/*^SSZ™ zawartość książki (poza oczywistymi objaśnieniami Głowna za    katolickiej et> kr mc kontniMując

i regulacjami o c ...'_cnoi_L._C/na doznającą przekształceń Kegu-jej norm z recc/ywistosci P ^    , uchybień, zaopatrzonych

lamm pokuty objął    ^ * _{h d}„ określone, rzecze-

wistoścj⁶ Rozwalanie' zalecane na okres od środy popielcowo, do „Ckicgo C zwartkubyło

sumienia na ośmiu grzccnacn giown> en. »

to: pycha, pusta chełpliwość, zazdrość, zaciekły gniew, pomne uspo-eAKi<»nip rhriwnść. żarłoczność brzucha, rozpusta._

[13v] Z pychy, która jest źródłem wszelkich grzechów, rod/i siy siedem pozostałych grzechów głównych. Pycha st.}d wzięła swą nazwę, iz przekracza umysł w tym. czego w rzeczywistości nie ma. O niej mówi Pismo św.: Początkiem wszelkiego grzechu jest pycha Nazywa się ją źródłem każdego grzecłiu. ponieważ • >n.i pochodzi od diabła, i nie tylko sama jest grzechem, lecz iz bez niej nic mógł pow -nać żaden erzech. ani też nie powstaje.

Tę pozycję pychy spotykamy w wiciu źródłach pisanych i obrazowych. Znamy opracowania, w których oponentką upersom-fikowanej wady jest pokora. Tę widzimy królującą w Ordo lirtutum Hildegardy (napisane ok. 1150). dziele będącym rytuałem pokutnym, ubranym w formę poetyckiej śpiewogry, która obrazuje zmagania duszy zwalczającej pokusy ciała. Zmagania owe niewiele się zmieniły, odkąd pisał o nich podręcznik Matyldy:

O rozpuście (hauria), która wzięła miano od wyuzdania, a jest meczy-

stością cielesną. (15v) Sląd też rozpustnikiem nazywamy człowieka rozpasanego

, uwodziciela. Wyradza się to w zaślepienie niebacznego umysłu, rzucanie się na

oślep, zakochanie w sobie, nienawiść do Boga. umiłowanie życia doczesnego, lęk

lub zwątpienie w życic przyszłe (desperatio fulurorum). Należy zaś do występków

cielesnych. Apostoł mówi o takim: Chrońcie się przed nierządem. A ponownie

Rozpustników i cudzołożników osądzi Bog Hieronim zaś: Biada temu. ktor> kres

rozpuście umieści razem / końcem życia Szatan poprzez pychę i rozpustę ro/cią-

ga swe władanie nad całym rodzajem ludzkim. Rozpusta jest większym od innych

grzechów. Lepiej umr/eć. niż. dopuszczać się nierządu. Żądza pogrąża człowieka w piekle.

Dusza w Ordo Vhnutm upada od ran. jakie jej zadał „pradawny witz . ale wspomagana przez cnoty wraca do dobrego pasterza Diabelskie pochodzenie pychy jest w tym tekście wyraźne, jeszcze się właściwie nie wydostała z łona diabla: on jest adwersarzem i sam jest uosobieniem pychy, kiedy wymyślając Duszy od głupców kusi ją zaszczytami świata i judzi ją kpiącym pytaniem: Niby to z jakiej racji nikt nie może być wyższy od Boga? O równoznacznośc. dtabła i pychy wnioskujemy z westchnienia, jakie Dusza kieruje do Pokory, określając ją jako lek prawdziwy i prosząc o pomoc, gdyż ucieka przed Pychą, która rozbiła duszę na wicie grzechów.

W programie obrazowym kolumn kościoła w Strzelnic (ok. 1200) Pycha i Pokora są niemal równoprawnymi, samodzielnymi postaciami. Obowiązki Pychy jako naczelniczki grzechów sprawiają, że (w Kodeksie Matyldy) większość jej cech szczegółowych realizuje inna wada:

[ 14rJ Pusta chełpliwość, to znaczy próżna. Po grecku kenodoksja. Rodzą się z niej: nieposłuszeństwo, pyszałkowatość. hipokryzja, zatargi, zaciekłość, niezgody, pogoń za nowinkami Polega bowiem na nadętej pustce, pożądaniu marności. Słodka jest dla nędzników, gorzka dla doskonałych Jej służą tchórze, podlegają ludzie wyniośli A uganianie się za wielką chwalą ludzką tak bardzo ich pochłania, że bez wysiłku podejmują się prac wymagających ogromnego trudu, a znajdując poklask u ludzi, gorliwie te prace wykonują Dotyczy to nawet postów, wstrzemięźliwości, nocnych czuwań, nawiedzania kościołów czy śpiewania psalmów. Ponieważ zaś wymaga to ogromnego wysiłku, znajdują przyjemność w nim. gdyż gorąco pragną przypodobać się ludziom, a me Bogu. Stąd też Prawda Zaprawdę, powiadam wam. otrzymali już zapłatę swoją.

Wizerunek to nie tylko szczegółowy, ale i trafny w swojej psychologicznej i obyczajowej drobiazgowości: krytyczny aż do lekceważenia, i mo/e jak na nasz gust mało pedagogiczny przez swoją surowość. Br/mi w nim zaskakująca w tym czasie tysiąc lat temu! nuta protestanckiego /niecierpliwienia oznakami ludowej dewocji. Najwyraźniej silnie jeszcze działa pustelniczy, wirtuozerski model pobożności, nie ceniący sobie kultu zbiorowego, wyczerpującego się głównie w zachowaniach zewnętrznych, model nie poprzestający nawet na wyrzeczeniach ani cichej treściwej modlitwie^

Różnie dziś oceniamy poszczególne „grzechy główne i ich przejawy, których opisów nam nic szczędzi Kodeks Matyldy. Za wnt

33