Obraz9 2

żró.

Bogmnizicę^st świeżo sprowadzony ważny traktat maryjny; _Są -dla treść, teologicznej w sekwencjach o Mary, , Janie ChrJ ,

_ nie musimy szukać wzoru ikonograficznego, ani cofać 2 ^ czasów „bizantyńskich”; jest konstrukcja myślowa (religijny p* * .deowy) wraz z kilkoma frazami językowym,; jest łaciński wzór miczny, stroflczny i prozodyczny (rymy): są źródła kilku fraz J* dycznych. Znajdujemy ludzi biegłych w sztuce muzyki i mających , czynienia z księgami. Zainteresowanie polskim językiem śpiewu b wówczas w Gnieźnie ugruntowane, lncipit polskiej pieśni Chr\>_sl zmartwychwstał jest został wpisany do scenariusza procesji rczur'a cyjnej związanej z hymnem Sahefesta dies (Mszał 141; R_y| 197/ s. 254). Nie jest to jakiś marginalny dopisek, ale integralna _C7J^: tekstu, napisana tą samą ręką, co cały mszał. Warto odnotować ^ w tym samym mszale jest odpis jednej ze starszych sekwencji o ś\v Wojciechu Mac festu die tota gratuletur Polonia (k. 131 b); _a takie najwcześniejszy przekaz sekwencji O preclom Adalbert i / p_res 1 solempnia (158'b: AH 9/87; Kowalewicz 1967, s. 170).

Tym sposobem przewijająca się wśród opinii o źródle B,^,. nodzicy i od dawna nie traktowana poważnie myśl o autorstwie Św Wojciecha może być o tyle przypomniana, że dzięk, Kodeksów, \f_a. tyldy i późniejszym księgom genezę początkowych strof pieśni wolno sytuować jednak bliżej Gniezna ale zarazem dalej od Wojciecha w czym nie ma sprzeczności, jeśli się uwzględni kstęgoznawczą on,.’ n,ę. ze uyrażenie „księga św. Wojciecha” nie było podpisem, mogło oznaczać proweniencję biblioteczną: „księga katedry św. Wojciecha"-ZZll ^brZmiąC*. PrayP^isą«iie pieśni („pieśń św. Wojciecha”) mogło dozJ^r^{3 niC tylc autorstW0, ,,e} J^eJ ^przynależność" do zwyczajów owej katedry czy diecezji gnieźnieńskiej. '

nieśni? °^{ra M} ^ ^P-^>1an,e- ^ktł>- ^kicdy i do czego potrzebował takiej

Funkcje. Zastanawiano sic od dawna nad pytaniem* ^t0^ ostatnio postawi! dobitnie Wiesław Wydra (2000): Dlaczego p Grunwaldem śpiewano Bogurodzicę? Nic nic wiadomo o wcześniej szym jej istnieniu, a tu naraz śpiewa ją „cale rycerstwo . > ⁰ ^ pory' mnożą się świadectwa jej śpiewania przed bitwami: pod kłem 1431. pod Wiłkomierzcm 1435, może pod Warną 1444. ^s )^vS

katedra krakowska w nabożeństwie dziękczynnym po ¹ Władysława na króla Węgier. Nte będziemy oczywiście ma-inciekać. czy każdy z rycerzy śpiewa! pełną piersią, _a j,_u mrucząc tylko refrenowe Kyrie eleison. Kronikarz będzie _#dco'^val®_u j_Cśli ma na myśli jedynie to, że po mszy przed bitwą „ [H'«‘^,d ,._órc„i zaintonował śpiew, co podchwyciła np. najpierw ppłaii¹ c Gniezna, a potem reszta zgromadzenia.

0# '_acji Długosza wynika, że Bogurodzicę śpiewano dwa-

¹ spotkaniu się wszystkich wojsk 9 lipca. kiedy znalazłszy ‘emi wrogów” rozwinięto wszystkie chorągwie; drugi raz d,,» b,, w y:

. zaczęty rozbrzmiewać pobudki, cale wojsko królewskie zaśpiewało losem ojczystą pieśń Bogurodzica, a potem wznosząc kopie rzuciło się

: |

Dlaczego — pytamy trzeźwo pod Grunwaldem śpiewano nnhcę dwa razy? Odtwarzając racjonalność tamtych zacho-Jrimctodą kognitywną przypuścimy, żc pierwsze śpiewanie oznako ćwiczeniowe zapoznawanie rycerstwa z tą pieśnią, by sygnaliści ją potrafili zagrać, a każdy umiał ją rozpoznać i podchwycić po usłyszeniu. Drugie śpiewanie wygląda na uogólniony sygnał do walki, to znaczy do zajmowania szyku bojowego, co przy kilkudziesię-ciótysięcznej armii musiało zająć sporo czasu, choć powinno nastąpić jak najszybciej. A nie znano wtedy gońca, który by obiegi wszystkie obozowiska szybciej od pieśni, i równie błyskawicznie poderwał do boju wielką rzeszę, podnosząc ją na duchu.

Pozostaje jeszcze pytanie o adresata zewnętrznego. Czy dobór pieśni mógł mieć związek z. tym, żc mieli ją słyszeć Krzyżacy ? Przekonującą interpretację zgłosił Jean-Philippe Hashold (2005). Umieszcza on pieśń wśród polskich zabiegów o zamanifestowanie ortodoksyjnej chrześcijańskości wobec państw zachodnich; wybór Bogurodzicy jako pieśni bojowej był zamierzony jako cios w Zakon •'jogooficjalnym kultem maryjnym.

Argumentację polityczną Hasholda można poprzeć wiado-^osciajni na temat działalności Andrzeja Laskarza (1^62-14-6) po r. 1392 kanonika włocławskiego i posła stanów polskich do tełkiego Mistrza krzyżackiego, od 1400 także kanonika płockiego

173