Obraz04

wych. w klasach wyższych szkół podstawowych i liceów ogólnokształcących były coraz gorsze. W pracy wyodrębniono trzy rodzaje przyczyn tego stanu rzeczy. Jedne z nich. chyba najważniejsze, powiązano z pracą nauczycieli i szkoły jako całości, drugie z uczniami, trzecie — z treścią i warunkami społecznymi nauczania. Właśnie w szkołach, gdzie te trzy czynniki wystąpiły v układzie harmonijnym, osiągnięcia uczniów i szkoły podstawowej, i liceum okazały się najwyższe.

Zapobieganie niepowodzeniom czy wałka z nimi?

Wiadomo, że najskuteczniejszym sposobem walki z chorobami trapiącymi ludzi jest zapobieganie im. czy podobnie jak z niepowodzeniami szkolnymi? Chorobę sygnalizuje cały sza eg wskaźników, które zwracają uwagę otoczenia i lekarza: zmiany temperatury ciała, złe samopoczucie, bóle — najpierw słabe, potem coraz silniejsze, dysfunkcyjność organów etc., jednocześnie zazwyczaj sam chory sygnalizuje otoczeniu te swoje stany. Inaczej jest z niepowodzeniami. Tu obserwacja nauczyciela, mającego często do czynienia z liczną klasą, ogranicza się z reguły do kilku wybranych jednostek, a ogół uczniów czyni w klasie wszystko, aby ukrywać swoje braki lub pozorować dobre strony.

W tej sytuacji czynnikiem pomocnym może się okazać dobra znajomość procesu powstawania niepowodzeń, ich etiologii. Sprawą tą zajmowało się kilku polskich badaczy, tu ograniczmy się do przedstawienia stanowiska I Konopnickiego¹-, który wyodrębnił w tym procesie cztery kolejne fazy..

Faza ukrytego niepowodzen i a zaczyna się od niezadowolenia ucznia z pracy w szkole nie: rozumie problemu na lekcji, nie nadąża za rozwiązywaniem zadań, stwierdza zarazem, że inni są lepsi. Symptomy tej fazy ukrytego -zarówno dla nauczyciela i dla rodziców, jak i dla samego ucznia—niepowodzenia to brak zainteresowania nauką w szkole oraz brak motywacji do uczenia się.

Druga z kolei faza — opóźnienia szkolnego — charakteryzuje się brakami, które nawet wbrew dobrym intencjom ucznia uniemożliwiają mu pełne uczestnictwo w pracy. Nie mogąc nadążać za innymi; zaczyna on unikać wykonywania zadań szkolnych. Szczególnie dają mu się we znaki trudności w opanowaniu języka ojczystego i matematyki.

W fazie trzeciej —jawnego już niepowodzenia —pojawiają się pierwsze oceny niedostateczne Nauczyciele i rodzice czynią próby przyjścia z pomocą, jeśli jednak me są one właściwe; braki się pogłębiają i konffikr między uczniem a szkołą przekształca się w otwarty bunt ze strony ucznia. Broni się on przed udziałem w życiu klasy, czuje się wyizolowany z życia.szkolnego, traci wiarę we własne możliwości.

Faza czwarta wiąże się już z brak iem promocji do klasy wyższej, Niepowodzenie ucznia osiągnęło swój punkt szczytowy, zostało potwierdzone przez, szkołę* przyznającą się tym samym do własnego niepowodzeniu;. Świadom swojej ułomności uczeń kieruje się często na złą drogę, wchodząc

ti ) Kmn|imlti |>«dMww> |g w troaprawte SUntnfty uf    Sw)H¥ttrttumxr. .Imemanonal Rimew >f

Edaeanon'* IfWł. nr*

w trwałe konflikty ze szkołą, a często także z rodzina i otoczeniem społecznym. Szukając jakiejś- aprobaty dla siebie^ staje się chętnie członkiem grup rówieśm-czycft naruszających normy życia społecznego.

Możliwe wczesne niepowodzenia i przyjście uczniowi z pomocą to najpewniejszy sposób zapobieżenia niepowodzeniu. Jest to tym bardziej możliwe że zaledwie 16-17% przypadków niepowodzenia ma swoją przyczynę w obniżonym poziomie intelektualnym, mierzonym testami Termana-Mernll. Szczegół me skuteczne jest to zapobieganie w pierwszej,, ale jeszcze i w drugiej fazie rozwoju niepowodzenia. Sprzyja temu ważna obserwacja tych dzieci, którym nauka zaczyna przysparzać trudności. Zainteresowanie się nimi. udzielenie im pomocy przez nauczyciela, pochwalenie za ich choćby skromne postępy, zorganizowanie pomocy ze strony rówmeśników czy stworzenie grupy wyrównawczej na afetes uzupełniania, jakichś braków — to poczynania, które mogą ułatwić dzieciom nabranie wiary we własne możliwości i przezwyciężenie kryzysu

Nie mniej ważne, a w gruncie rzeczy nawet ważniejsze jest zapewnienie dzieciom dobrego opanowania języka ojczystego i matematyki. W przypadku języka szczególnie ważna jest umiejętność cichego czytania ze zrozumieniem. In której prowadzą odpowiednio urozmaicone ćwiczenia. Dziecko, które /Je czyta w klasach niższych, jest potencjalnym kandydatem na złego ucznia. Ważne jest również opanowanie podstawowych pnięć malemar ocznych i wyćwiczenie operacji myślowych, czemu tak wybitnie sprzyja nauczanie matematyki.

Zapobiega też niepowodzeniom dobra atmosfera wychowawcza w klasie r w szkole, w której zarówno nauczyciela, jak rówieśników interesują niepowodzenia dziecka i wywołują chęć przyjścia /. pomocą. Podobna, rolę spełnia atmosfera, domu. na która saitabk. tnt jednak rylkn pośredni, na ogół niewielki wpływ. Ale i tu    kontakty nauczycieli z rodzicami *a w ąame

w porę zażegnać niejedną trudność.

Zapobieganie niepowodzeniu, a gdy :g konieczne walka z nim. skutecznie? przebiega w warunkach, gdy w szkołę ■ w    h li—li izieie ŚĘ (iwt

interesującego i dla uczniów ważnego: gdy podejmuje uę t rozwiązuje octowe problemy, planuje i realizuje zajmujące zadania i prace, gdy modz:ez rzteolna żyje perspektywą tego. cnr ma źrebić, co <>d je? whanych poczynań twórczych zależy. W tych zadaniach t pracach aańa ryiko znaleźć miejsce Jh ;ych. narażonych na niepowodzenia neonów, aby i om porznij, ze tą Jo .jrgrw potrzebni, aby identyfikowali «ę ze swoja klasą i ukołą

Sprawą istomej wągr jesr zaangażowanie całej tdnły v aaptkiw por niepowodzeniom. Szkoła ma mmuifcowo roewieikie aorawiena •meii--wtska. które oddziałuje na młodzież szkolną, aczkolwiek - jak ^rjzata isuśaŁ-ność Ml Sjndaiia w szkole turkawicfciej — praca ta może mehaedy dawać zdumiewające wyniki. Znacznie widne szanse um -izfcats w poenyoęaBW złych wpływów środowiska — już na własnym '.urenie W rvm jsie iMMtapane jest dobre rozpoznanie: tych wpływów, a z kolei upracowanie .nąnzej a rai pi di osłabiania r pokonywania*-. Strategia tu zoiezv w drażą rraerae ud (afcatawch

1 2. HnaciMikt .Ontttmmiu))h1qhmmWrMI. Kmm ItPML SMI