Obraz08

jest wykonywanie pracy kształcąco-wychowującej, określić można tylko w sposób ogólny.

Za pierwszą taką ogólną właściwość nauczycielską można przyjąć prawość istałość charakteru w połączeniu ze sprawiedliwością w postępowaniu względem innych. Wynikająca z prawości sprawiedliwość jest tą cechą, którą w kilku badaniach nad stosunkiem uczniów do nauczyciela młodzież stawiała na pierwszym miejscu. W połączeniu z konsekwencją i wytrwałością w pokonywaniu przeszkód cechy te sprzyjają kształtowaniu się autorytetu nauczyciela, bez którego nie może być mowy o jego wpływie na wychowanie młodego pokolenia.

Ważnym czynnikiem wpływającym na autorytet nauczyciela jest jego poziom intelektualno-kulturalny. Już w śrdniowieczu ukuto maksymę, że „nie ma nic trudniejszego niż nauczyć innych tego, czego się samemu dobrze nie rozumie", obecnie - wobec systematycznego podnoszenia się poziomu kultury w środowiskach, gdzie nauczyciel pracuje - maksyma ta nabiera jeszcze ostrzejszego wyrazu. Od nauczyciela wymaga się więc, aby posiadł możliwie rozległą i trwałą wiedzę o przyrodzie, społeczeństwie i kulturze, a zarazem wyrobił sobie własny do tej wiedzy stosunek. Co więcej jest pożądane, aby wiedza ta była przepojona mądrością i troską o prawdę wśród ludzi, aby się wiązała z przekonaniami nauczyciela, stając się podstawą jego poglądu na świat i jego postępowania.

Inną ogólną właściwością dobrego nauczyciela jest postawa twórcza, wyrażająca się w potrzebie i umiejętności realizowania twórczej pracy w dziedzinie związanej z wykonywaniem zawodu. Może to być praca naukowa w zakresie przyrodoznawstwa, krajoznawstwa, języka i literatury, historii (np. historii regionu), pedagogiki lub psychologii, może to być twórczość artystyczna lub techniczna. Każdy z tych lub innych rodzajów twórczości, choćby jej zasięg był najskromniejszy, staje się cennym źródłem zasilającym działalność pedagogiczną nauczyciela, umacniającym jego autorytet i pobudzającym jego wychowanków do własnych prób i poczynań twórczych. Na szczególne wyróżnienie zasługuje praca naukowa w dziedzinie wychowania i kształcenia, wyrażająca się w organizowaniu działalności badawczej w szkole i w środowisku, wpływa ona bowiem najkorzystniej na rozwój mistrzostwa pedagogicznego. Zagadnienia te szerzej rozwija R. Schulz w pracach: Nauczyciel jako innowator (1989) i Twórczość pedagogiczna (1994).

Wymienione trzy kategorie zalet nauczycieli „prawdziwych" kryją w sobie część tajemnicy ich pedagogicznych sukcesów. W tej też sferze doszukiwać się można prawdopodobnie istotnych warunków „talentu pedagogicznego" wybitnego nauczyciela, o którym pisał J. Żabiński. I jeśli nierzadko spotykamy „nauczycieli", którzy przez jakieś złośliwe nieporozumienie znaleźli się w szeregach nauczycielskich, to razi nas przede wszystkim ich brak poczucia sprawiedliwości w połączeniu z niskim poziomem moralnym i intelektualno-kulturalnym. unicestwiającym w samym zarodku wszelkie usiłowania nauczycielskie.

Na tę stronę osobowości nauczyciela szczególną uwagę zwracał Sl. Szuman. określając ją jako bogactwo osobowości. Inni autorzy ją pomijali, sądząc iż jest

właściwa nic tylko dla nauczyciela. Wiadomo jednak, że w pracy wychowawczej ma ona szczególnie znaczenie, nauczyciel bowiem chcąc czynić innych sprawiedliwymi - nie może sam być niesprawiedliwy, chcąc innych czynić moralny -mi - nic może być niemoralny, chcąc innych czynić wykształconymi - nie może sam być niedokszlałcony. Tej fundamentalnej właściwości nauczy cięła me można wszakże rozumieć statycznie, jeśli bowiem ktoś chce być dobrym nauczycielem-wychowawcą, nie może nie wzbogacać stale własnej wiedzy o świecie, nie może nie pracować nad własnym systemem wartościowania, nad własnym charakterem i własnym stylem życia. Tak więc tylko wówczas można mówić o dynamicznym rozwoju osobistych wartości danego nauczyciela, gdy zostanie w nim zaszczepione - przez innych i przez niego samego stałe dążenie do stawania się lepszym, mądrzejszym i wrażliwszym na piękno, a zarazem do czynienia innych takimi.

Stosunek nauczyciela do uczniów

Osobiste wartości nauczyciela stanowią tylko nieodzowny warunek pożądanego > oddziaływania pedagogicznego, źródło, z którego czerpie nauczyciel, lec/ nie przesądzają jeszcze wyniku tego oddziaływania. Wynik ów zależy również od ukształtowania się odpowiednich stosunków między nauczycielem a jego uczniami, od metod, środków i form organizacyjnych jego pracy nad kształtowaniem osobowości wychowanków.

Problem kształtowania się Hownbk» wzajemnycłi między nauczycielami i ucmUmi był przedmiotem zainteresowania wielo aMozów. Między inny mi można wksat na to. gą j mm. których prace pcdeuloiogiczne zostały on6wime w lym rozdziale, poóedoio j aa. ag |p«g| zwrócili uwagę. O zrozumieniu da cej strony osobowości nauczycielskiej $w<ąidczy na przykiniJ wyodrębnienie przez i.W. Dawida i M Kreutza cechy nazwanej jnHołdi duw kidttidl* lab .skłonnością do społecznego oddziaływania" czy ^zdcśłwśeisj ^gc«ywną“\Podołmk rzecz sę ma z cechą „kontaktowości” u Z Mydakowskiego tob jnkiaikią wychowawczą'' o *$«_ Mm Odpowiedzi te mają jednakie ogólny charakter, hąd# nie obejmują ałołd atoaaafcgw r- . nauczycielami i uczniami. Tymczasem irnil nięinr » ir sto ranki jrai rmluini łn—nu mśhnM nil zajmowanie się samym nauczyctelcm. jego oeduni oacMatymi ety (MHllMiAi łMCWMCtw Jest to w zasadzie zadanie pcdapo^iki,ijśep^ycb<>k»frii.ck*Ujd wszakze realizowane    .rhy?

skromnym zakresie.

Tym niemniej moim nwtcrdnć. tt proMem ten był przodu ntm badad prriagingn rw>Lh. t>\> zwłaszcza, które mając na uwadze obie strony protrw pedagogicznego *■■**>«** i ***#• -koncentrowały się nad odczytywaniem tego. co uczniowie myflą o twoich ataaecycinlaclk. jak w świadomości młodzieży odrtiadodkh się cechy jej nauczy ocli W PHsce badjew* yrv wadzili m.in.: Ił. Rowid*. Ił. Lclcazówaa⁷ i J Zaleska*, za granicą - nun JochnaOtotra maicr (1975). Z badan tych mobu wydobyć wnofckwt dła ojtKrzycieii MMmikniMn o tym. jak ich walory osobiste, ich umiejętności pedagogiczne, ich ponowy nadMstgiiKnK -odzwierciedlają się w świadomości młodzieży. MoZna mieć *ynadtir wttłr maanniśtadm Mkowych sądów uczniowskich o nauczycielach. sądów niekiedy raba—iran rk arna nm nogwnt

^ H. łtowid pisał o tym w wintriair XXIX AąaMosyNloosisr^ a IL wyd iuk«. kaukstw ltj|

' Rozprawa H I dwsiw) Jttam wymagmmm ugru ¹¹ ud* pmat aamtąla w jsąąsm aoawaw

••Polskie Archi wisi h^ikuispr 1036/27. ar 9.

eSłOwy SpaswMdwtr T«m» 90nh Tsw**-

* i. Żslwlj fjfthry tmm iyiiit m iwwSr srsjMMriMłSi astwhMfy S

■hsfo.Ku.KI9S}.