Obraz4

VXCLUo ■jr'

<¹ceu< \ dUJ&oJUj&Li^

"r-

'OfhAA mzOUO'

tT-tr¹ (AfiAOĄtUf/M

Wobec tego odam« publiczne możemy podzielić na dwie grupy:

• zadania państwa.

zadania organizacji samorządowych.

państwa związane są z istnieniem jego struktur szczebla centralnego Kitnowcfo Realizując swoje zadania, państwo pełni funkcje publiczne.

S°spo<Ł»rezc    Pi&JSĘeZT-

funkcje publiczne w takich sferach. jalTTa&nmisIracjaren-u: bczpwczciutwo publiczne, obrona narodowa, wymiar sprawiedliwości. I wpwwoe anic obywateli na zewnątrz. Ta funkcja ściśle wiąże się z zaspokajaniem przez państwo tzw potrzeb zbiorowych. Realizacja tej funkcji wymaga gromadzenia odpowiednich środków pieniężnych w celu sfinansowania działalności sądów, policji, wojska, administracji itp. Państwo w zasadzie nie realizuje dochodów, wobec tego musi sięgać po nie do innych podmiotów. Najczęściej dokonuje przejęcia dochodów z sektora prywatnego, czyli od przedsiębiorstw i od gospodarstw domowych. Im więcej zadań publicznych i na wyższym ich poziomie realizuje państwo, tym większe obciążenia musi nałożyć na przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Tym samym ograniczone zostają możliwości zaspok sjiwia indywidualnych i inwestycyjnych potrzeb przez system rynkowy.

Z realizacją funkcji społecznych państwa mamy do czynienia w sytuacji braku zaspokojenia potrzeb społecznych przez poszczególne grupy społeczeństwa lub poszczególne osoby na zasadzie rynkowej. Chodzi tu także o potrzeby społa rnr. takie jak: opieka zdrowotna, edukacja, zabezpieczenie socjalne, zabezpieczenie emerytalno-rentowe, kultura itp. Zadania państwa związane z realizacją funkcji społecznych wynikają z realizowanego modelu polityki społecznej. Wyróżniamy w zasadzie trzy jej modele².

Model liberalny jest oparty na liberalnej teorii finansowej. W tym modelu rola państwa w gospodarce ograniczona jest do minimum. Funkcje społeczne państwa koncentrują się wokół przeciwdziałania ubóstwu tych grup społecznych lub osób. które samodzielnie nie są w stanie funkcjonować. Chodzi tu głównie o ludzi kalekich, nieuleczalnie chorych, pochodzących z rodzin wielo-1 dzietnych, me mogących znaleźć zatrudnienia itp. W praktyce model ten jest realizowany w USA. Kanadzie. Australii i Wielkiej Brytanii.

Można powiedzieć. Ze im więcej jest realizowanych przez państwo funkcji społecznych. tym mniej gospodarki rynkowej. Zawsze powstaje problem zakresu -ji potrzeb zbiorowych, ponieważ jego wzrost eliminuje mechanizm rynko-1 ach zaspokojenia Z tymi problemami wiąże się efektywność wykorzystania środków pieniężnych. Powszechnie uważa się, ze zaspokajanie potrzeb publicznych przez system finansów publicznych jest mniej efektywne. Niższa efekty-

NUcm nw t-awf

wność wynika co najmniej z trzech przesłanek, po pierwsze - system ten jest podatny na korupcję, po drugie - na szczeblu centralnym nic zawsze podejmowane są trafne decyzje co do pilności, rozmiarów, jakości świadczonych dóbr publicznych, po trzecie - korzystanie z tych dóbr przez społeczeństwo jako z „bezpłatnych" prowadzi do ich marnotrawstwa. Istnieje jednakże okoliczność łagodząca te słabe strony zaspokajania potrzeb publicznych przez władze publiczne. Otóż. państwo przez system zamówień publicznych może preferować świadczenie dóbr publicznych przez krajowe przedsiębiorstwa. Nie zawsze jednak prowadzi to do bardziej efektywnego wykorzystania środków publicznych, ale daje możliwość generowania zatrudnienia oraz dochodów dla rodzinnych przedsiębiorstw i firm. .

Model motywacyjny poi i tyk i -‘społecznej państwa jest bardziej ..opiekuńczy od modelu liberalnego. Podstawowym jego elementem są obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Jeśli chodzi o ich finansowanie, to wykorzystuje się tu solidaryzm społeczny pracowników i pracodawców. Funkcjonowanie systemu ubezpieczeń społecznych ma zapewnić niezbędną równowagę między pracą a kapitałem. Państwo jest tu regulatorem i gwarantem porozumień zawieranych między pracownikami a pracodawcami. Model ten realizowany jest w Niemczech. Austrii i we Francji C^|4<^ć-SiSKPHZlSŁi

W modelu redystrybucyjnym znajdujemy filozofię egalitaryzmu społecznego. Przyjmuje się założenie, że każdy obywatel powinien być jednakowo traktowany w dostępie do realizowanych przez'państwo funkcji społecznych. Realizacja tego założenia jest możliwa w warunkach, gdzie państwo jest podstawowym dostawcą wszystkich dóbr społecznych. W praktyce model ten jest realizowany w krajach skandynawskich, zwłaszcza w Szwecji i Norwegii.

Warto w tym miejscu wspomnieć o zadaniach społecznych realizowanych w Polsce po 1989 r. Zdecydowanie odstąpiono od realizacji funkcji społecznych państwa na zasadzie egalitaryzmu społecznego. Państwo po reformie systemowej odstąpiło od realizowania wielu funkcji społecznych. Aktualnie państwo nie realizuje zabezpieczenia „każdego" w mieszkanie, wykształcenie, ochronę zdrowia, zatrudnienie, samochód, emerytury i renty (na poziomie 36% zastąpienia)³. Większość potrzeb społecznych poprzednio zabezpieczanych przez państwo aktualnie realizowanych jest przez rynek. A zatem w Polsce mamy do czynienia z polityką społeczną polegającą na kompromisie między modelem liberalnym a modelem redystrybucyjnym. Dotychczasowe doświadczenia wskazują, źc społeczna gospodarka rynkowa w Polsce nie rozwiązała problemów bezrobocia, bezdomności, biedy, ogromnych dysproporcji dochodowych wśród grup spo-

* Stopu ustąpienia je¹ relacją pomiędzy podstawowymi fwiadcamiami cmciy t al no-rc nuns ymi a ciętną płacą w gospodarce.

142

1

Płaca dworów¹ and a¹ B Pietrzaka. Sysiem finamowy w Polsce PWN. Warszawa 2004