Obraz!9 2

po przekroczeniu pewnego poziomu podstawy opodatkowania. W przeciwnym razie mielibyśmy do czynienia z sytuacją absurdalną, ponieważ w przypadku stawek progresywnych od pewnego poziomu podstawy opodatkowania podatek kLawałb' się wyższy niż przyrost jego podstawy.

Stawki podatkowe stosowane w określonym podatku noszą nazwę taryfy podatkowej No rysunku 6 pokazano mechanizm działania progresji globalnej, regresji globalnej oraz stawek proporcjonalnych

IfMOO fi. iSa/ic»» podatku według metody progresji, regresji oraz stawek proporcjonalnych ŹrótśUi    mtoor

W przepisach podatkowych trudno znaleźć definicję ulg i zwolnień. Jedynie w osuwie Ordynacja podatkowa przyjęto. że przez ulgę podatkową rozumie zwolnienia, odliczenia, obniżki albo zmniejszenia, których zastosowanie powoduje obniżenie podstawy wymiaru podatku lub jego wysokości. Z tych regulacji wynika, że dokonano tu połączenia ulgi i zwolnienia. Na podstawie analizy przepisów podatkowych i zjawisk ekonomicznych, których dotyczą podmtkt można przyjąć, te zwolnienie podatkowe to wyłączenie z zakresu pod* rraocowego pewnej kategorii podatników (zwolnienie podmiotowe) lub wyląc z-om zr zakresu przedmiotowego danego podatku niektórych kategorii, sytuacji faktycznych lub prawnych (zwolnienia przedmiotowe). Zwolnienia podatkowe zasusza dotyczą podmiotów podatku i przedmiotów opodatkowania.

Ulgi podatkowe polegają na ograniczeniu wielkości obciążenia podatkowego. Może ono nastąpić na skutek zmniejszenia:

-    podstawy opodatkowania.

-    stawki podatkowej,

-    kwoty podatku.

Nabycie prawa do ulgi i zwolnienia może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Ulgi i 7w>|pifnia nhlig^oiyjnr zwane są systemowymi Podatnik uzyskuje uprawnienia do korzystania z nich z mocy prawa, które określa sytuację faktyczną lub prawną ograniczającą zakres podmiotowy lub przedmiotowy danego podatku. Drugi rodzaj ulg \ zwolnień określany jest także mianem uznaniowych. Mogą być one udzielone w zależności od uznania organu podatkowego na podstawie przysługującego mu upoważnienia. Podatnik we wniosku powinien udowodnić, że znalazł się w sytuacji, która uzasadnia zmniejszenie ciężaru podatkowego. Funkcjonowanie ulg uznaniowych służy realizacji celów polityki podatkowej, a następnie celów polityki społeczno-•gospodarczej danego kraju. Generalnie za pomocą ulg i zwolnień podatki realizują swoje funkcje stymulacyjne, czyli oddziałują na zachowania podatników. Dodatkowo, co warto podkreślić, o realizacji funkcji stymulacyjnych podatków decyduje sam charakter podatku. Chodzi o to, czy jest to podatek dochodowy czy majątkowy, czy naliczany jest według stawek stałych czy zmiennych.

5. Podział podatków

Wyróżniamy wiele rodzajów podatków. Jest to efektem stosowania różnych kryteriów ich klasyfikacji. Do najczęściej stosowanych kryteriów podziału podatków zaliczamy:

•    podział podatków według przedmiotu opodatkowania Wyróżniamy wówczas podatki dochodowe (dochodowościowe), podatki przychodowe (przy-chodowościowe), podatki majątkowe i podatki od obrotu,

•    podział podatków według relacji wymiaru podatku do dochodów podatnika. Stosując to kryterium podziału, wyróżniamy podatki bezpośrednie i podatki pośrednie. To rozróżnienie podatków jest także efektem zastosowania momentu wkroczenia podatku. Podatki bezpośrednie to takie, gdzie wymiar podatku następuje w momencie realizacji dochodów. Podatki pośrednie to takie, kiedy wymiar podatku ma miejsce w sytuacji wydatkowania dochodów,

•    podział według władztwa podatkowego. Jeżeli władztwo podatkowe w stosunku do podatków sprawują jednostki samorządu terytorialnego, to te podatki określane są mianem lokalnych. Podatki centralne to te. w stosunku do których władztwo podatkowe realizują władze państwowe.

_

163