Obraz"3

umierającego. Były to już wówczas bliskie synonimy i jakie im odpowiadało w pamięci, było zatem jedno Woi*^y°^b**ni_t że to tutaj - w Obrazie wywoływanym przez werset _Ps,, ^mn'%_c' przynajmniej na każdym pogrzebie, w niektórych zaś i,-W w tygodniu - jest źródło .zielonej łąki" - bardziej    *

niż w odleglejszych tradycjach wierzeniowych czy wizja do tej pory wskazywano (Michałowska 1989).    *    ‘^na którę

Wyjaśniamy „Zieloną łąkę” odtwarzając proces k , gdyż nic ma podstaw filologicznych. Źródło bowiem hebrt^ sze), greckie (topos cMoes), a wreszcie i Wulgata (lo_CUs^' implikują jedynie zieleń (Sep/uuginta najdobitniej), posłuf^ podobnym obrazem trawiastego miejsca, czyli łąki, ta _zaś^8UJąc ®t musi być zielona — takie mamy wszyscy prototypowe wyob łąki. Warto byłoby prześledzić, jak i kiedy zieleń pojawia sieu^ w różnych tłumaczeniach. Nie ma jej np. przekład Staroniem^ Notkera. Częsta jest w angielskich przekładach (green pa_Slm Przekład nowonidcrlandzki Joosta van den Vondela (1656) ma tfob łąkę. na której nie usycha trawa ani zieleń (groen)". Może takie pokłady wywarły wpływ na Neowułgatę (Nom Vuigata, 1979). która wprowadza zieleń expressis verbis: in pascuis virentibus (na zieleniących się pastwiskach^.

Jak ściśle psalm ten jest związany z obrzędami pogrzebowymi, może o tym świadczyć fakt, żc jest tak do dziś, niekiedy zaś jest jedynym tekstem z Pisma śpiewanym w tym oficjum. Tak było podczas uroczystości pogrzebowych króla Anglii Jerzego VI w 1952 r. które otwierał śpiewany ten psalm.

W Kościele anglikańskim często jest śpiewana wersja poetycka Henry'ego W. Bakcra jako hymn The King oflove my Shepheniis. Wiersz ten w drugiej zwrotce rozwija werset 2-3 psalmu, dopowiadając wyraźnie okoliczności pośmiertne, w znany nam dobrze sposób Pasterz prowadzi moją duszę i karmi niebieskim pokarmem na ziele* niących się pastwiskach. To tę wersję śpiewano podczas uroczystości pogrzebowych księżnej Diany 6 września 1997 w londyńskim Opactwie Westminsterskim.

Warto rzucić jeszcze raz okiem na polskie zwyczaje P°^, ^we* Mówiliśmy już, że czuwania przy zmarłych niedut o'

_rtno w domu zmarłego, i że mogły one mieć bogaty program

& jakąś okazj;, do produkcji literackich mogła być domowa ' u po pogrzebie. I odług Bystronia, na polskich stypach zapanował „^rtuar świecki, który łatwo się przekształca w zabawny:

l/mar! Maciek umarł, już leży na desce.

Gdyby mu zagrali, zatańczyłby jeszcze.

[Por w Polikarpie u 3IX .Jużci zgotowana deszczka*’.]

Oj wicząć go wieżą. pr/cz sarn środek wioski.

A schodzą siv do niego / całej wsi kumoski. (...)

Umarł Maciek, umarł. iuż pono nie wstanie!

Odpuśćże mu gr/ccłiy wszystkie miły Panie.

{Maciek pijaczek, zwr. 4. Jabloneczka, s. 450)

Kolbuszewski icst skłonny w tego typu pieśniach widzieć relikty pogańskich rytuałów słowiańskich, „zawierających pewne akordy radości. Cieszono się bowiem, że przez śmierć zmarły uwolnił się od trudów, trosk i zmartwień ziemskiego żywota”. (Dziwnie bliska ta ideologia przesłaniu traktatu Innocentego III De contemptu mumii.)

Pijałeś piwko po browarach,

A teraz ci przyszło leżeć na marach.

Pijałeś gorzałkę / hanyżem.

teraz my przyszli po ciebie z krzyżem.

Requiescat in pace, boć cię Więcej nie zobaczę.

(Kolberg t. 12, s. 312)

Nie rozstrzygając tu wielokrotnie podnoszonych kwestii wiązków obyczaju pogrzebowego z tradycjami pogańskimi, może->> włączyć opisane teksty do tego nurtu literatury, która komizmem róbowała oswajać człowieka z horrorem śmierci. Może to być tylko

onszalancka desperacja:

Dej tu chłopce, wódki, bo to juz cas krótki, śmierztecka za lasem wyw ijo pałasem.

(Kiehtek braci sek, M Jobhncczka, s. 452)

Innym razem usłyszymy rozporządzenia pośmiertne, spod

cic wisielczego znaku.