Obrázek (38)

w strukturze Ja bądź pod wpływem czynników zewnętrznych, układów społecznych, bądź na podłożu wewnętrznych zmian, np. autonomii funkcjonalnej. Autonomia funkcjonalna, według Allporta¹, polega na tworzeniu się takich motywów i postaw, które wprawdzie wywodzą się ze struktur wcześniejszych, stają się jednak niezależne od nich, np. jednostka, która patrząc na walki bokserskie zaspokaja potrzebę agresji, z czasem może chodzić na te zawody, gdyż „polubiła” je.

* ♦

W pierwszym okresie życia Wałęsy, przypadającym na lata(i943-1967gończy się okupacja i powstaje PRL. Pod koniec tego okresu, zwanego stalinowskim, dochodzi do władzy Gomułka i następuje pewna liberalizacja polityczna.

Wydarzenia historyczne i polityczne, poza dwuletnim okresem służby wojskowej, nie docierały silniej do świadomości Lecha. Urodził się i żył do 24 roku życia w społeczności wiejskiej. Grupami odniesienia były dla niego rodzina, środowisko rówieśnicze w szkołach oraz zespół roboczy w POM-ie. Ważnymi rolami, mającymi wpływ na jego rozwój psychiczny były w tym okresie rola syna w ubogiej, wielodzietnej rodzinie, w której matka wyszła drugi raz za mąż, rola najemnego pracownika na wsi, zdolnego, lecz mało pilnego ucznia o skłonnościach przywódczych, rola żołnierza kaprala i rola efektywnego pracownika POM-u („złota raczka”). Osobami znaczącymi, kształtującymi jego Ja, byli: matka, siostra Izabela i ojczym.

W tym okresie, głównym celem Lecha było ukończenie szkoły zawodowej, dobry zarobek, popularność i prestiż na wsi, ewentualnie ożenek.

Kształtującą rolę w tym okresie odegrały dwa konflikty. Pierwszy dotyczył stosunku z ojczymem, który uosabiał siłę, autorytet, lecz który odsuwał go od kochanej matki. Rozwiązanie tego konfliktu miało wartość prototypową. Lech nie ugiął się przed ojczymem, lecz pertraktował z nim i znalazł względnie efektywną formułę współżycia. Lech od dzieciństwa nie był buntownikiem dla buntu, lecz nauczył się współżyć z niewygodnym partnerem po to, by gdy będzie silniejszy, samodzielny, „uciec do przodu”. Drugi istotny konflikt między względną stabilizacją, spokojem a pustką egzystencji na wsi (której raczej nie lubił) Lech rozwiązał przez opuszczenie wsi i wyjazd do Gdańska.

Ja indywidualne Lecha w pierwszym okresie charakteryzowało się poczuciem sprawności fizycznej i intelektualnej, silnym kultem wartości religijnych, poważnym stosunkiem do pracy fizycznej. W Ja obronnym występowała pewna rezerwa i nieufność w stosunku do ludzi. Ja zewnętrzne (społeczne) zostało silnie ukształtowane przez prawidłowe przystosowanie do grupy rodzinnej, rówieśniczej, szkolnej i zawodowej. Istotnymi elementami tego Ja były samodzielność, skłonności przywódcze. Ja refleksyjne wyrażało się w procesach autorefleksji nad sensem pobytu na wsi i w podjęciu decyzji opuszczenia jej.

Układ funkcjonalny Ja był dopasowany do układu podstawowego, zawierał pozytywny obraz własnej osoby z silnie zaznaczonym poczuciem skuteczności działania. Ważnym mechanizmem układu funkcjonalnego była sprawiedliwość wewnętrzna. Układ aksjologiczny zawierał akceptację elementów obyczajowości wiejskiej, szacunek dla starszych i pracy.

Do wiodących rysów osobowościowych w pierwszym okresie można zaliczyć szacunek dla religii, pracy, dobre przystosowanie społeczne z elementami kompromisu z silniejszym oraz skłonności przywódcze.

Przyjrzyjmy się obecnie strukturze Ja w okresie drugim, w latach 1967- 1980. W tym okresie układ podstawowy Ja 11 formowany w dzieciństwie i młodości nadal się utrzymywał i wpływał na jego zachowanie, np. w zakresie religijności, obyczajowości wiejskiej; niemniej wykorzenienie ze wsi

G. W. Allport, Pattern and Growthin Personality, Holt, New York 1961.