P1000088

o utworzeniu drugiego frontu w wojnie z Niemcami Ktoś wymyślił, ze to może być szansa dla filmu .Casablanca" znalazła się w kinach i tym razem trafiła do publiczności, a gdy 2 marca 1944 r. Akademia filmowa przyznała Oscary - „Casablanca* dostała ich cały worek: dla najlepszego filmu 1943 r.. dla najlepszego reżysera i za najlepszy scenariusz. Do tego jeszcze nominacje: dla Humph-reya Bogarta - w kategorii najlepszy aktor pierwszoplanowa’, dla Ingnd Bergman - najlepsza aktorka pierwszoplanowa, dla Claude’a Ramsa - najlepszy aktor drugoplanowy, za zdjęcia (Arthur Edeson), muzykę (Max Steiner) i montaż (Owen Marks).

Tak więc w „Casablankę" - realizowaną z kłopotami jako, by tak rzec, zwyczajny melodramat -z całą ostentacją i konsekwencją wpisano w^t momencie powstania w 1942 i rozpowszechniania w 1943 r. w ideologię dominującą w tym czasie w Stanach Zjednoczonych. Czego ona dotyczyła? Wywołania u Amerykanów pozytywnej reakcji na zaangażowanie się USA w II w^fojnę światową. Ta polityczna funkcja „Casablanki’, króla melodramatów. chyba w ogóle nie jest dziś dostrzegana przez widzów. Jednak - gdy pod tym kątem przyjrzeć się fiimowT - uderza siła, z jaką nadawca przekazał ją wówczas odbiorcom. Zdawać się może naw^ret, że historia bohaterów jest tylko pretekstem do wyłożenia racji politycznych, słodką polewą melodra-matycznych wyruszeń ukrywającą twardą i gorzką pestkę aktualnej wtedy ideologii.

Akcja filmu rozgrywa się gdzieś daleko, w egzotycznej Casablance, portowym mieście położonym w północnej Afryce. Daleko od Paryża, centrum Europy, i daleko od Nowego Jorku, centrum Ameryki. A jednak w filmowym opowiadaniu Casablanca zamienia się - jak w westernie - w' miasto pograniczne, w którym rozgrywają się sprawy niezwykłe ważne dla obu stolic. Informuje o tym oficjalnie głos narratora już na początku filmu: W czasie II wojny światowej oczy umęczonej Europy zwracały się z nadzieją lub rozpaczą ku wolnej Ameryce. Potem następuje dokładna relacja, wzbogacona obrazem mapy,

Humphrey Bogart___

informująca o drodze ucieczki z objętej wojną Europy: z Paryża przez Marsylię, Oran, właśnie Casablankę i Lizbonę do „wolnego świata”, czyli Ameryki, w której nie ma w'ojny, przemocy i śmierci.

Casablanca leży na terytorium francuskiego (wledy) Maroka, znajdującego się pod protektoratem kolaborującego z Niemcami rządu w Vichy. Oficjalnie francuska policja i administracja wysługują się Niemcom - scena zabójstwa działacza Wolnej Francji pod wielkim plakatem marszałka Petaina - ale zwykli obywatele odnoszą się do nich z pogardą i nienawiścią - wspólnym śpiewaniem Marsylianki w lokalu „U Ricka" zagłuszają niemiecką pieśń marszową „Wacht am Rhein”.

Rick Blaine (Humphrey Bogart), samotny bohater z pogranicza, żyje w^r Casablance niczym w oku cyklonu. Wśród szalejących dookoła namiętności, sprzecznych interesów i rozbuchanych ambicji politycznych, konsekwentnie zachowuje neutralność, wyniosłą splendul isolation. Dziwi to wszystkich, bo przecież Rick ma za sobą heroiczną przeszłość, woj-

130