P1050862

608

mikwiam *1 IM®

608

mikwiam *1 IM®

ciałopalny, zawierający między innymi dwie zapinki typu PlemiaTumiany (ryt. 8). Przypadkowo odkryty grob zawierał fragmenty grzebienia, przęsłik.

*    •    • - — f--

_Mwiiuin na uta >70

|. Kowalski za początek okresu napływu tego zapi nck płytkowych przyiąl moment opuszczenia Panonii przez Longobardów i przybycie na ich mici-

Ryc 9 WwęjKnume tibui typu Mcnita-Tumianv na tcicmr hurafn (wg (fartu 2006).

Abb 9 Djr Ycrtnotung der Bugcllihcln dc» Typu* IMcilita-lumunt u lumpa lnach turla 2006)

<«navaw    C---

/niszczona zawieszkę Jwuspirainą oraz fragment'

n aa*    ^ c £ V ’/1

nucnaiKJ na jhimvi    '*-""    .    ' .    ,    |

pink, z .ego zespołu rozn.ą się m.ęd/' «** ><>' stvka zdobienia płvtki nozki. Pierwsza z fibul na wuzuic do egzemplarzy z Tumian i Kielar, druga natomiast, przedstawiana wariant zdegenerowa-ny stylistycznie, zbliżona iest do okazu z Tyłkowa. Elementy inwentarza pozwalaj* przypisać ten gn do fazy F.2b. Pucharek reprczentuie naipózmejszą formę rozwojową tego typu naczyń, charakter' styczna dla późniejszego odcinka taz> E2 (.Nomu kowski 19S9. 111; 199$, 53-56). Na ten podokres datowana może być również zniszczona zawieszka dwu spiralna Nieco szerszą chronologię posiada zniszczony grzebień wykonany z poroża, który można datować dosc ogolnie na pozny okres wę drowek ludów (Rudrmb 2004. 267). W 2007 roku podczas badan wykopaliskowych w Pieckach w gro bic nr 8 natrafiono na koleiną zapinkę omawianego typu Stylistycznie nawtązutc ona do zapinki z grobu 66. w Smolance oraz. przedstawionej wcześniej fibuli i Miętkich. grob 424. Egzemplarz ten należy również datować naiwczesniei na fazę E2b.

Fibule omawianego typu odkryte na terenie Mazur stanowią wyraźnie wydzielającą się koncentrację na tle znalezisk z terenów Europy południowo-wschodnie! (ryc. 9) Na obszarach bałtu-skich znamy tylko irdno znalezisko zapinki tvpu Plenna 1 umiany, które nic pochodzi z terenu grupy olsztyńskie). Podczas badan przeprowadzonych w 1927 roku na cmentarzysku kultury Dotlkcimy Kovrovo w Smolance. pcw Bartoszyce, w grobie 66 (ryc. 6:1) odkryło brązowy egzemplarz otnawianc-go typu (Kuhn 1956. 90). Niestety, mc posiadamy bliższy ch inlormactt na temat zabytków wspołto warzyszących. Samo cmcntar/wko znane iest tyi-ko z lakonicznych wzmianek, natomiast zabytki nie zachowah się. Na podstawie opublikowanego rysunku można stwierdzi., u egzemplarz ten zbli zony jest do fibuli z Piecek, grob 8.

OuuiK>logu zjpinci typu Hemu Tumany ,u tc muc grupy olsr.ynyk.ei tosah okrrd.ma na por-n*)*y odunei f«y EJ datowane, na lau 5^-noo

. K0VVjIvl l r . ------- ¹    ■

k-c koczowniczych Awarów w 568 roku. Zdarzenie to be/ wątpienia musiało wpłynąć na charakter ma-teriałów napływających na Mmry * terenu Kotli _m Karpackiei. Seria fibul będących wyznacznikami u:\ E2b obejmute. wg |. Kowalskiego, typy |>i_fni ta-Tumiany. Perganton- lei. Sarmigezelusa-Kisz. i Maros-Gambas - Pergamon c*y Novi Ba-novci-Kielary (Korski 1991. 80-82; 2000. 223). Brak icdnak podstaw, by przyjąć tak wąskie ranty czasowe tej podlazy. biorąc pod uwagę szerokie datowanie wspomnianych typów zapinek (2. poi. VI-\ I1 wieku) na terenach południowo-wschodniej Europ) Napływ późnych fibul płytkowych tworzy lednak wyraźny horyzont, który wskazuje na zmianę partnerów w kontaktach grup' olsztyńskiej / ob '/arami naddunajskimi u schyłku VI w ieku.

| Werner przypisywał zapinki omawianego tvpu wschodnim Słowianom, określanym w źródłach pisanych mianem Antów (Werner 1950, 168 170). W swoim opracowaniu posłużył się

fj

: ■ •

maleziik,, pars * terenie Grccp

⁽**7*dek po-wanego

'■* pubie tym odkryto 4 tu ko

an.il"-! ”'^ulcl !’^ls“"y<h. głownie b„,_ntv,.,, które notowały p«nelr.ci_t o,a,    ,

nt "vpr.iwy licznych grup Slowi,„ na te,""' aarstwa •><* początku VI wieku Badać, “ 1,/uiąc liczną grupy fibul płytkowych udkm"^ poza prawym brzegiem »un„_u. kto,, _slvh^ ką odbiegały od znanych egzemplarzy _Ł,_rrm ^ł akoh- dos/edl do wniocku. „ morna ,e pr,™"_£ ludności słowiańskiej. N,e wykluczał tednak n spiracji germańskiej (gocktej). mogące, wphcac na produkcie i stylistykę owych zapinek Szczegół nie czytelne gockie nawiązania mogą być w ,do^z ne w przedstawieniach główek orłów na plukach nóżek omawianego typu zapinek i Warner 1950 164 -165). Obecnie odchodzi się od przypisywani a atrybucji etnicznej zarówno typowi Plcmu-Tumiany. jak i innym późnym zapinkom płytko-wych ( Vagalinski 1994; Curtii 2004; 2005; 2006) Jakkolwiek nie można bezkrytycznie łączu fibul omawianego typu ze Słowianami, to duża część zapinek odkryta została na stanowiskach materiałami nawiązującymi do kultury pienko-vka. Kontekst odkrycia reprezentował) zarówno znaleziska lu/ne / osad. jak 1 nekropoli (Teodor 1992, 127; Vagalittski 199-1, 2S0; Curtii 2006. 463 165). Należy przy tymi podkreślić, {i spójność etniczna kultury pieńkovka podlega dyskusji. Uwagę zwraca również fakt, iz zasięg tei kultury od momentu wykształcenia, az po ekspansję na zachód pokrywał się w znacznym stopniu z terenami zai-mowanymi wcześniej przez Gotów lub Gepidów. Możliwy jest więc kontakt epigpnów ludności goc kici ze Słowianami, który zaowocował produkcją fibul noszących cechy wpływów gockich Niew\ kluczono iest również. 1/ produkcia zapinek płytkowych zajmowali się rzemieślnicy pochodzenia niesłowiańskiego. Na gepidzkim cmentarzysku w Bratei (Siedmiogród, Rumunia), tibula tvpu Rlenifa-Tumiany wystąpiła wśród materiałów da towanych na drugą fazę użytkowania wyznaczaną przez zabytki o cechach awarskich i słowiańskich, datowaną na drugą połowę VI pierwszą połouę VII w. (Hórzu Hahoiu 2008, 518-519). Znaim ted •tak znalezisko zestawu form odlewniczych, w i\n\ •ormy do produkcji zapinek płytkowych zblizo nych do typu Pleni(a Tu imani / wczesnosłowiaft ikiei ziemianki w Bcmaszivce (\ mofcwr 199 ,5/ -W pewnych przypadkach poświadczony K>t nak ewidentnie niesłowiański kontekst od ¹'^w

P'nck / terenu* { _Ufll

_vrr 1 ^{Rrob A 1} Rrtioi j 9nv. 30* gr/cboH-y _(Hji,    ,    ,    .

^Słowuncuiop^r

T iST*** ^vi1 ’"*»' SdH

~ 2^^U'^{KTm nj}    >P«ob J™.

n>« ląc,rc upinck odkryw,mxh n, Po(«T.n„ brymskm, Na anrauojdo, łącion™ a Gm, m« krymskimi w mieiwowosa LucmioK. w gro ^C ^kiełetowym 10. pochówek 4. odkryto zapinkę Plenila-Tumuny. z_apmkę tvpu Sarmigezctu-a Kłszkorosoraz sprzączkę tvpu Trapczunt lAiho-bin 1994, 142). Zespól len datowany »esj na dragą 1 trzecią ćwierć sunimego wieku l Gurtu 2006.437).

Kilka >low należy poswięoc hutom badań nad późnymi zapinkami płvtkowvmi odkrywanymi na terenie grupy olsztymkici W pubhkacii z 1895 roku ). Heydeck wiązał omawiane fibule z Gotami niezależnie od ich stylistyki t Hndcci is95. 4o T. F. Arne interpretował mazurskie, późne zapinki phtkowe jako wvmk kontaktu ludności z PoiencTza Mazurskiego z Gotami przybywającymi z obszarem na środkowym 1 dolnvm Poddmeprzu. gdzie mieliby posiadać własne państwo po odejściu Hunów w drugiej połowie V wieku. Centralnymi ośrodkiem tego państwa miało bvc grodzisko w Pastersko ic. rai Czerkasy, na Ukrainie (Arne 1917. 28). Szersze studia nad ornaw laną kategorią zabvtkow poczuiił N. Aberg. Zwtvk.i1 uwagę na szerokie powiązania fibul odkrywanych na mazurskich cmentarzyskach z po/nego okresu wędrówek ludów. Wyróżnił na podstawie analizy stvłi>xyki dwie główne grupv o odmiennej proweniencji. Pierwszą miah Stanowić egzemplarze o nawiązaniach zachodnioeuropejskich. drugą natomiast łonro o analogiach / obszarów naddunaiskich 1 ukraińskich, do których zaliczył również egzemplarze określone poz-mci jako Płeni(aTumianv (Aberg 1919, 89-90). )ak wspomniano wcześniej- 1 \\cmer zajmował mv również zapinkami w t>vh nawiązaniach, określa Uk. lak wspomniano wazonie uh prmumcnoę ,jko wschodnioslowianską (Werner 1950. 1960) 1 tworząc ich pierwszą kłasytocję. Obecność afb nek ta grupy na Mazurach łączył z wymianą han