P1060066
ERAZM KtJŹMA
GRANICE PORÓWNYWALNOŚCI POEZJI Z MALARSTWEM
I FILMEM
(NA PRZYKŁADZIE WCZESNEJ FAZY POLSKIEJ POEZJI AWANGARDOWEJ)
Problem wyrażony w tytule tego szkicu mieści się w obszarze estetyki porównawczej. Korzyści z takiego łatwego rozstrzygnięcia są niewielkie; znane są bowiem kłopoty komparatystyki literackiej: powątpiewa się o jej samoistności jako dyscypliny naukowej, o tym, że ma własną metodologię, teorię, terminologię. Cóż dopiero mówić o estetyce porównawczej! Thomas Munro, który usiłował niegdyś dać jej zarys1, doszedł później do pesymistycznych wniosków. Jego zdaniem w tej dziedzinie jesteśmy ciągle przed epoką Linneusza, a więc w komparatystyce nie minął jeszcze wiek XVIII. Nie mamy morfologii sztuki, nie mamy języka do jej opisu, nie mamy taksonomii form i stylów. A wszystko to jest warunkiem wstępnym komparatystyki, która zresztą dla tego badacza nie jest celem, lecz drogą do sformułowania praw rozwojowych sztuki*.
Rolę tych Linneuszów dzisiaj chcą spełnić niektórzy semiologowie. Spożytkowująe inspiracje Romana Jakobsona3, tworzą więc „uogólnioną” komparatystykę, w której główną rolę pełni równie „uogólniona” teoria przekładu, obejmująca nie tylko przekład międzyjęzykowy, lecz także wewnątrzjęzykowy oraz intersemiotyczny4. Przedmiotem tak rozumianej komparatystyki staje się badanie „przesunięcia wyrazu”
1 Th. Munro, The Arts and Their Inter relations. A Survey of the Arts and an Outline of Comparative Aesthetic, New York 1949; korzystam z omówienia tej książki w: J. Mąko tą, O klasyfikacji sztuk pięknych. Z badań nad estetyką współczesną, Kraków 1964, s. 66—92.
2 Th. Munro, Evolution in the Arts and Other Theories of Culture History, Cleveland, b.r., s. 7—8, 225.
*R. Jakobson, On Linguistic Aspects of Translation, [w zbiorze:] On Tranślatiónę Cambridge 19S9.
4 A. P o p o v i C, Teoria przekładu' to systemie nhuki o literaturze, [w zbiorze:] Konteksty nauki o literaturze, pod red. M. Czermińskiej, Wrocław 1973.
17 — Pogranicza i korespondencje
Wyszukiwarka