P1060508
: mst ■ stroii i o/.nom
I MPINkl ,k kll|„m przeworskiej na Środkowym Nadodrzu ,0
i I a C E F i wlko <• do w pu K. o konstmkcji póżnolalcnskicj W.elo
Z »»»me zachowało s* dodzrs, /runo je jedynie / duttngi Dwa egzemplarz
• TwieU. st 51. chociaż powaMae /mmc/mk. znane sq naw z autopsji Wszystkie
opoki wykonane byh i lełm . _ , ,
I rv- | kulruiy pr/cworskiej okresu lateńskiego wyznaczają fibule konstrukcji
<nxlko\\ol.itenskici npów V B. C u systematyce J Kostrzew skicgo (1919. s. 12-41. Hachmaim |%l. Wozniak. Godlewski 1981. Godlewski 1985. Dąbrowska 1988). Według lumows/ego opracowania iu ten leniał (Dąbrowska 1988. s 15-21) wśród nch fibul wy rożnie nw/na trA /różnicowane chronologicznie gnip> Najwcześniej duowane vą długie powA/cj 8-9 cm. zdobione egzemplarze, typologicznie ściśle .au.jz.uk z formnnu celtyckimi charakterystyczny nu dla LTC1 (op cit. s 16, 17) 'eden taki okx pochodzi z cmentarzyska w Zaborze (tabl XXI, 5) Jest mm zapinka t>P« B o długości około 115 cm. sztsciozwojowej sproz>mc i górnej cięciw ie; kabłąk nusywm szeroki. plaska. na główce owalnie rozszerzone, odwinięta nóżka zakończona pierścieniowo!) m. grubieniem, powstałym z ro/kleparoch końców nozki obejmujących kabl.ik V no/ce ivtdujc się również wąski pierścień będący szczątkową formą bogatej omamom ki lej części fibuli Pochewka po strome wewnętrznej zdobiona podwójną lutu zygzakowatą żako nero na tranu pionowymi kreskami W literaturze prodnnotu notowano dotąd t>lko 4 okaz\ zapinek typu B a zdobioną nóżką (Dąbrowską 198S s \t, 18 — zestawienie 1. "2 — nupa 5). wszystkie z fezy 1 Eg.empUr: z Zaboru jest wiec putAm okazem tej bardzo wąskiej grup\
Faae I prz>j»r7ądkowujc się teł dług* ale me/dobionc zapinki wczesnych typów (op at s 18 — astawicnic 1. s 19). Ze zniszczonego cmentarzyska w Rąpicach wmą dw* zapinki t\pu B itabl XV. 4. 6). klon eh nozki zachodzą daleko na kabłąk
• ko«z, * w pobliżu główki kąbtąk. fibul zbl.zom są ks/iahcm do trapezu rownowrornKsoZ mcoumsL, w Stawie .ubl XV. 19. posadami fragmenuncz-
* f**^3"* apn,k' t'PuB-w Be*a> 1. uszkodzoną zapinko typu C (ubl II
, ‘ . kunCmK •a0b 6 fxxtod-’1 kompletnie zapinką npu C (Ubl XII
j __________- — ui^ukiiu uaiu/U UU/CJ
rł Z Muszkowa pochodzi długa zapinka rujpraw-, r_ - ,— .... U), o osmiozwojowcj spręz>me r go mej cięciwie Jej kabbk jest szeroki i bardzo spłaszczom wadhirom, a *
nninl i n — D - -----
dopoóobroa npu C (tabl XI.
kabtąk ksj szeroki i bardzo spłaszczam. uadhirom, a nozka ułamana Długie, nczdofcaooe zapmki npu B i C występują ru większości przebadam eh cmentarzysk kulfon przeworskiej (Dąbrowska 1988. s 18 — zestawienie 1. s 19, s "1 — mapa 4) Stanowią one dalsze ogniwo rozwojowe fibul długich i zdób»on\ eh. z reguły
•ysajpiną n fco w I fazie. chocu.- zapinki długie typu C mogą sporad> cznie pojaw tac « oka w fazae 0 (op ot s 20-211
NaRc-cnicj dMowane są krótkie zapinki wcasmch typów o wysoko wy sklepionym
11 stosunkowo krótkiej noar <op ca . i 18 — zestawienie 1. s 19. 21. s. 22
L 11. le> s 25 — tabl IL 241 Są one charakten styczne dla sch\łku fazy I &z> U
bis ^ouzuojour, sporne . góra, oeouK. z Rąpuzas - fragment bardzo du/ej P«~vw« .apmk, npu C,Ubl XV. T, Z Muszkową pochodź, dłutu zan,
S8
W Zaborze (tabl XXI. X) odkryło zan.nVr a
, ^ cięciwie. Kablr* wykonano , cz/orfi^ ££ »
kabMk. ajej zakończenie obejmuje kabb* , w> p«k.c pB1tae^fz^^ /dob'onc I.U pr/y miejsc, przymocowana, do kablaka Zdób,en,c polezą na trzech jwprzec/ny cl, iiicięciacl, - w wyniku czego górna cześć nóżki jest karbowana Bardzo podobne zdobienia (nac.ęca na nóżce) ma zaprnka typu A pochodzącą z Warszawy-Wilanowie grób ló (Marciniak 1957. tabl XVIII. r,). datowana rown.ez na fazę I Ze Stawy (tabl XV. X) pos.adanry zapinkę typu A ze /.mszczona nóżka, a z Brzezmcy (tnbl X. -) zachowaną fragmentarycznie /opinkę typu A lub B Z Rapie (tabl X\
5) pochodzi zapinka typu C. o nóżce zachodzącej daleko na kablak. a ze Sław-v (tabl XV. 21) zachowana fragmentarycznie zapinka typu C
Zapinki typu A. B. C — niezależnie od grupy, do której je zaklasyfikowano, występują bardzo powszechnie na całym terenie kultury przeworskiej (Dąbrowska 19XX. s ~1 — mapa 4) oraz w gmpie gubińskicj kultury jastorfskicj (Domański 1975. s 14—20 r
Fazę II okresu lateńskiego kultury przeworskiej wy znaczają zapinki typów D. E. F.
G. H. I. J. oraz K. według J. Kostrzewskiego. a także fibule nauheimskie (Hachmann 1961. Woźniak. Godłowski 1981. Godlowski 1985. Dąbrowska 1988)
Na Środkowym Nadodrzu z póżjuejszych fibul o konstrukcji srodkow o lateńskie; wy stępują jedynie dwa typy — E i F. reprezentowane tylko w 4 egzemplarzach 1 tak z osady w Wustc Kunersdorf pochodzi zapinka typu E (tabl XVII. 10) o czicrozwojowcj sprężynie, dolnej cięciwie, krótkim silnie wysklepionym kabląku i daleko zachodzącej rei kabłąk nóżce. Ze Sławy znamy zapinkę typu F (tabl XV. 20). o górnej cięciwie sprężyny Z grobu ciałopalnego w Trzcielu, st. 52. znamy 2 silnie zniszczone zapinki (tabl. XVII. 5. 6): pierwszą — lepiej zachowaną, o kolankowato załamanym kabłaku. zaliczy ć należy do typu F. drugą — bardziej zniszczona, warunkowo można uznać także za przykład tego typu ozdoby.
Z kolei zapinki typu E i F są bardzo rzadkie na obszarze kultury przeworskiej i obok zapinek typu D. H. K — należą do podstawowego zespołu form fazy II (Dąbrow ska 1988. s. 29). O wiele częściej występują one natomiast w grupie gubińskicj kultury jastorfskiej. gdzie są wyznacznikami faz 111 i IV (Domański 19~5. s 18-2"i W Tunngń. Saksonii. Brandenburgii i na Pomorzu (kultura oksywska) ich ilość wyraźnie się zwiększa (Hachmann 1957. s. 55. tabl 5, mapa 1) Nad dolna Solawą i środkową Labą są formą typową dla okresu LTD1 (Muller 1985. s 9) W grupie środków o-nadlabsko-hawcllańskicj — skąd mamy aż 61 egzemplarzy zapinek typu F (Seyer 1982. s 68) — są one wyznacznikiem fazy Ub2 tejże grupy (op cit tabl 2? 11)'. co synchronizuje się z LTD1 kultury lateńskiej (op cit. s 21). J. Kostrzewski (1919. s 19) uznał zapinki typu E i F za typ .zachodmogermanski . tj. jastorfski
Zapinki o konstrukcji póznol3teńskicj reprezentowane sa jedy nie w przykładach typu K Jedną, znaną ze wzmianki w literaturze, odkryto w Muchocimc V°L
130). Z Rapie pochodzą 2 egzemplarze o załamany m koiankow.no w &ęsnsxoćk£>*c) kabłąku (tabl XV. 3. 11). z których drugi ma na załomie mew iclki pierścień Zadm fragmentarycznie zapinka odkryta w Stary m Raduszco zdobiona jest m
załomie , pierścieniem powyżej załomu kablaka (tabl XIV. >)JV*** ru żalonue mew,elki prersc.cn (tabl XV. 22). a zapinka z Zaboru, pob 4. zdohom jest dworna prostymi nacięciami poniżej załomu kabtjka (tabl -)
39
Wyszukiwarka