P1030689

Babsaca I Innych wielkich rcolisidw powieść w pierw *«łl osobie była formą nie tylko powszechnie stosowi.i'

1 aprobowaną przez smak literacki epoki, to ona _j_a£

się zdaje — określała możliwości ekspresyjno gatunku w ogółu i społeczno o nim wyobrażenie Wydaje *i₀ że w zakresie powieści była to jeszcze epoka form nie w pełni wykrystalizowanych, toteż wówczas nie cawxx<> zdawano sobie sprawę * różnic, jakie istnieją pomiędzy narracją w pierwszej i w trzeciej osobie, pewne ujęcia mogły występować i w jednym, i w drugim typie prozy 1 na obu terenach były równie uprawnione. Sytuacjo ta radykalnie się zmieniła w momencie, gdy powieść realistyczna w swej klasycznej postaci zdobyła pozycję dominującą. Wtedy właśnie powstają szczególnie dogodne warunki dla zróżnicowania zakresu i możliwości obydwu form. Jednakże wówczas powieść w pierwszej osobie schodzi na margines, uważa się ją za niższą formę wypowiedzi (tak sądzi choćby Spielhagen), a ten typ narracji znajduje schronienie w krótkich formach prozatorskich. Inaczej rzecz się przedstawia w prozie współczesnej, gdzie jest ona jedną z pełnoprawnych postaci kształtowania narracji i podlega takim samym ewolucjom jak pozostałe formy opowiadania..Punktem odniesienia sq dla niej teraz takie zjawiska, jak np. monolog wewnętrzny, narracjo rezygnująca z układu chronologicznego, czy — niejako z drugiej strony — bcha-wiocy stycznie traktowany dialog. W pewnych wypadkach zacierają się różnice pomiędzy narracją prowadzoną w pierwszej i w trzeciej osobie (np. w utworach Bobbe-GriUeta).

Przypadek powieści w pierwszej osobie jest więc

fi W. K ia. L Witt, Tttm tw of ok» mW, La Aagclia IMV: E MirUni. U mm iirwul Oe Hommonu • frommin, Parli HM; ■ Brumu* >«, fUmofś de MUw, Pirti. Ml dacys M. JMltlu, Narrator •» temoM yMitfiwMUMiwf (jm-MU), Warauwi 1M».

łwletną ilustracją pewnej prawidłowości: gnnczenlo danej formy literackiej, choćby ono uma podtapia nta-etalkim ewolucjom, ujawnia ttą nic wćwoaa, fjiy ją |«rpa truje w izolacji, ale wtedy, Wedy ujmuje śą Ją na tle zmiennych oytuacjl historycznych l — przede wszystkim — w kontekście Innych farm literackich. W ostateczności bowiem zmień na losy powieści w ptorw-gaej osobie zależały od togo, co aie działo w powieści plaancj w osobie trzeciej.