P1070160

* fcłi ft/uhaty po raz pierwszy pmdttawiafK przez Ptirfrpe J* Wmu juz w litach \/<sę. dojących (Jackson I9MI określa tię jako akiyty pracran r Atddm cmkuhtmK tarcz pampftoitf pata obrotem przyjętych ddimcji programu nauczania

Oirciicnu .ukryty program* uZywa są aajczęsacy / pmktmmem. te u skutUad dnab*. które w mały zadeklarowane w jawnym program*. kryje mc rzeczywista «. tncja rano programu lub jego realizatora a wąc okradany /amur Tak są rzcczyni tcitc/ętiod/Kje. np wtedy gdy krturę danego kn/upr/cdstaw u są akcentując wy. Mczrne jej pw)tj«) (AhkjaadKwirflpdKh 2003)

Nic zawsze u d/włanwm lin jednak taauar edukacyjny, aa co słusznie zwraca uwagę t koaancwiki (Konarzewski 2004). Z widu bowiem działań twórca i realizator nie zdąją sobą sprawy, cboc rauwiząą problem. gdy zosujc un wskazany. To częste zjawi-do widoczne np w zróżnicowaniu zadań i wymagań wobec chłopców i dziewczynek.

(Kwa jednak tak. tt amony programu i jego realizatorzy me tylko nie /ywią umiarów edukacyjnych w odamnia do danej sprawy. ale nawet me trakty jej jako przyczyny pewnych zachowań uczniów. bywa ulic rwąrek payczyaowoskutkowy me zostaje anajdy wdrażany. przy czym on sam jest jedynie hipotetyczny Przykładem tego mott byc koażraatacyjaa pozycja nauczyciela wobec uczniów (stanie naprzeciw klasy) spowodowana arriutektwrą i ■atbioww sak szkolnej. Jako możliwy powod niechęci uczmowklaą do obierana gtom w aajraobodmeji rej nawet dyskusji czy teź zalło-czcnie szkoły bofykąącgią i trudnościami lokalowy mi jako prawdopodobna przyczy-na wzrostu agresji wsrod uczniów Dlatego tez program ukryty definiuje się także jako .trwale warunki realizacyjne kształcenia szkolnego, które prowadzą do powstania efektów realizacyjnych* (Kruszewski 2004:142-143).

Ukryty program mole więc byC ukryty za powierzchownymi deklaracjami programowymi de także za codziennością szkolną Codzienność uka i jej rytuały, oraz stałe na-aęptfwo dzafen podobne! do siebie wpływa aa sfcre moralną uczniów. Znaczną rolę odgrywają w tym pewne reguły zachowania, zwane tez .zasadami operacyjnymi", które rzadko formułowane są opArftr. ap. to. ze dobre zachowanie jest tak samo ważne jak wyniki w nauce, i Ze regularność uczęszczania do szkoły, punktualność i lojalność wobec szkoły to sprawy równie istotne (Girom i Purpcl 1983). Liczne badania prezentujące tę kwestię przedstawiono tez w polskich publikacjach (Janowski 1998).

Ukryty pragną może też byt ukryty a podręcznikami, które preferują pewne treści i wartości, a pomijają inne Wpływa on wówczas me tylko na sferę moralną, ale także na sferę poznawczą ucznia Przykłady tego rodzaju podąje. za Iwoną Skwarek. K. Kruszewski wskazując. Ze ap w podręcznikach historii bezpośrednie przyczyny wojen uka-zywane są jako istotniejsze od pośrednich, a miłość do ojczyzny wyraża się nąjlepiej w czyn* zbrojnym (Kraucrafci 2004:414).

Choć atrakcyjne jen używanie pojęcia ukrytego programu w celu analizy zjawisk negatywnych w edukacji, to jednak badacze wskazują też jego zalety Zaletą jest choćby fakt. a ukryty prognm pewne regały odniesienia (ndr/mmoA a więc normy regulujące w chowanie i swego rodzaju zasady operacyjne to element funkcjonowania każdej traty-lucjt w której znajdzie się uczeń w przyszłości - jest to więc dobre przygotowanie do skutecznego funkcjonowania w społeczeństwie (Cornbleth 1914) Dlatego można starać tą zmienić praktyką szkolną, ale też można zaniechać aktywnych działań w taj sprawie i przystosować są do sytuacji (Va1lance 1983J.

Podsumowując. pojfck ikryMfo ptofnunu pomla /łuw./yc wiele spraw .ukrytych i połukrytych. prawie imencjooalnac i całkiem meiniciwfinalnie świadomie i mciwia* domie działających w obrębie i/loły" (Janowski 199150). Co eiycci. brak precyzji i kontrowersje wokół definicji lifo pojęcia to paradoksalnie przyczyny, dla których analiza zjawisk edukacyjnych w > maga szerokiego spojrzenia, zachęca do nowych kteruo-kow badan i nowych, jakościowych metod ich prowadzenia fVallance 1991J.

Rozdział III. DYLEMATY AUTORA PROGRAMU. PODEJMOWANIE DECYZJI PROGRAMOWYCH

Opracowanie programu nauczania poprzedzić musi podjęcie kilku ważnych decyzji, od których zależeć będzie ostateczny kształt programu. Na tym etapie autor programu musi z reguły wytoraC jeden sposrod kilku różnych wariantów postępowania. Najpowszechniejsze dylematy omówimy poniżej

1. DYLEMAT PIERWSZY - JAK WYBRAĆ ADRESATA PROGRAMU?

Podstawowa decyzja programowa wieże się z przeznaczeniem programu i - co za tym idzie - Jego skutkami edukacyjnymi i społecznymi. Dylemat autora jest tu związany z przyszłym użytkownikiem programu, a istota problemu sprowadza się do decyzji w sprawie masowości lub elitarności programu.

Nachylenie w stronę masowości daje szansę realizacji programu w trudnych warunkach. a więc jego przystępnoSC. Takie jednak zakrojenie programu, by stał się on możliwy do pełnej realizacji nawet w instytucjach oświatowych o licznych grupach uczących się. złych warunkach kadrowych i lokalowych czy słabym wyposażeniu, musi z konieczności wiązać się z minimalizacją celów.

Programy typu masowego okazują się niewystarczające w szkołach, do których trafia młodzież uzdolniona, wyselekcjonowana I dobrze przygotowana w szkołach niższego szczebla. Hun też w związku z tym najczęściej pojawiają się programy autorskie dla klas o określonym profilu.

Nachylenie w stronę elitarności, a więc ambitniejsze ustawienie programu osiąga się najczęściej poprzez poszerzenie listy haseł i podniesienie poziomu ich trudności Daje to z reguły pozytywne reakcje Środowisk akademickich i podnosi wskaźniki zdawania egzaminów wyższego szczebla. Zarazem rozwiązanie takie naraża Jednak instytucje o słabszych możliwościach na liczne trudności, uniemożliwiając im realizację programu lub wiążąc Ją z przeciążeniem i frustracją uczniów, rodziców i nauczycieli w masowej oświacie.

Obie decyzje są jednakowo uzasadnione w odpowiednich kontekstach edukacyjnych. gdyż zdolni uczniowie o wspierającym środowisku domowym i szkolnym skorzystają z trudniejszego I ambitniejszego programu, podczas gdy sAabai uczniowie pnrąący w trudnych warunkach unikną frustracji, nie promowa—a. a nawet porzucenia szkoły, pracując z odpowiednio skromniej zakrojonym programem. Dlatego tak ważną rolę spełnić mogą programy alternatywne, umożliwiając odpowiedni dobór programu dla każdej grupy użytkowników o określonych cechach, potrzebach a możliwościach.