P1070171

C    / m)gfU«W «MM-ZtUtMM

Rozdział VII. JAK BADAĆ PROGRAM? E WALU AC JA PROGRAMU NAUCZANIA

1 . PRACA EWALUACYJNA A PRACA BADAWCZA

EwalnKlB. • »xc g|y»QpiwKwn« ocena    immttcwici definiowana jako proca /bt»

nmac dan>ch i ach ■acrprci irjt po to. by w efekcie lego d/ułanu podjąć określoną Gccy-XJC Defuucja ta pokanor wyrmznac. te calotc procedury naahiacyjng jol podporządtow^ na okmloaym pral,ty mooriam rtryjny w poninięcicim. których dotyczą podejmowana liWTÓt CitTnadren»c i anahrononir daąych nie śluzy więc zdobywaniu wiedzy, a w każdym rmzsc procca zdobywana wiedzy nie ynt tu procesem naczelnym Uzyskane dane «ą tylko Modben do realizacji celów praktycznych (Semen 1972. Nunan I992>.

(Mroźnia to w sposób zasadniczy wszelkie pnące ewaluacyjne od prac aritrtmr badawczych Ro/mcom między tymi dwiema grupami projektom tj projektami ewaluacyjny, ma i projektami hartmarrTynai poświęcono w literaturze przedmiotu sporo uwagi (Schubert 19861 WyrOZnaono leź wiele kryteriów, pozwalających dokonać właściwego rozroznenu Omówimy tu nąp*azaiepze z nich.

Po pierwsi*, tana Jest w hartannrh ewaluacyjnych a naukowych motywacja podejmowania pracy analitycznej W przypadku badania naukowego motywem jest ciekawość poznawcza a dążenie do prawdy. W przypadku badania ewakuacyjnego motywem jest potrzeba rozwiązania problem—

Po drugie, mity jest ceł pracy. W odniesieniu do projektu badawczego jest nim wycaą-gnaęcse określonych wniosków i sformułowanie twierdzeń. AV przypadku projektu ewaluacyjnego celem jest podacie racjonalnej decyzji.

Po trzecie, inna jest antara analizy. W projekcie badawczym chodzi o sformułowanie prawa, analiza tego rodzaju określana jest więc jako nomotetyczna. projekcie ewaluacyjnym chodzi o uzyskanie możliwie najpełniejszego opisu - analiza taka określana jcat więc ja kin śdiograficzna.

Po czwarte, inną rolę pełna ełtsplanacja. W projekcie badawczym cksplanacja. czyli wyjaśnianie. to podstawa procedury. W projekcie ewaluacyjnym podstawą taką nie jest bynajmniej wyjaśnianie, lecz opis i ocena.

Po piąte, różnice występują także w stopniu autu a n ni li projektu. Autor projektu badawczego stawia sobie własny cel w sposób autonomiczny. Autor projektu ewaluacyjnego uzyskuje zamówienie. a z nim cel pracy taki. jaki sformułuje klient lub decydent.

Pa tiul Ur odmienne są tez a fakty pracy. Rezultaty uzyskiwane w projektach badawczych nie a—arą okazywać się bezpośrednio przydatne społecznie. Bywają one początkowo zupełne niept ij ilaini niekiedy przydatne tylko częściowo; bywa tak. te ich przydatność zauważana Jcat wiele lat później; bywa też i tak, te okazują śt przydatne tytko pośrednio. Rezultaty uzyskiwane w projektach ewaluacyjnych są bezpośrednio przydatne decydentom lub klient ni* net y chmiast po to bowiem praca była zamówiona i rozpoczęta.

Po uódine wreszcie, odmienna jest rola czynnika wartości. Badanie naukowe jest niezwką 2^ _z «y%ccmem wartości, dąży bowiem do uzyskania obiektywnych odpowiedzi i sformułowania praw. Projekt ewaluacyjny jako « istoty oceniający jest silnie związany syste-

te&ktl Ul * Jak Sadat propmm? Łmiłuacta pmpmm mumtnk mem sanosci wyznawanym pr/ez decydenta labotoby prowadzące snth/ę R/adto ud* ft m uzyskać f />H) solny od sanowi h hemu badawczy. a * badaniach tpakcnrydi ; sloty wnkJanych w tyHem sanowi jat Io status * iwmo/hwt Nawet» /nłscilyws-/osami h badaniach ewaluacyjnych, na przyifcd laU h UOft dotyczą przydalnoact % md im icchnic/nych w naw ranni rola wątłości okazuje aa tmid/o ntataa

J. EWALUACJA WSPIERAJĄCA (FORMATYWNA) I PODSUMOWUJĄCA (SUMATYWNA)

Pnmad/* projekt ewaluacyjny programu nauc/anu. • odru/awnw od protcitu b* dasc/cjo jui» momencie przystąpema don mamy przed sobą pewoe zadanie a pa tuci ustosunkowania się do danefo programu (Htmtlton 1976, Aldenoa 1992l Z*d* niemewaJuacji jest więc

a określić, czy program ma być prowadzony dale) czy przerwany, a włcpwyt jego itrukluręJuh jego sdm/emc

•    dodać lub usunąć pewne techniki pney.

•    skierować program do wdrożenia w nowych kontekstach.

a asuiić. na który z konkurencyjnych programów warto przeznaczy* fundusze, a poprzeć filozofie danego programu lub przeciwstaw* są jq (Went 1972: Ib-17 y

W nkmoia od zadania ewaJuacji - decydujemy sac na mhrfc fcoufjwwą. tj. pnm* dzooą wtoku wdrożenia, a określoną często jako wspienyaca lob ks/uhunci. lab mm* tr*wą zwaną też podsanwmfccą, fdyż podsumowuje okuć wdrażam (Semen I972k Widać bossem, Je tylko ewihmcja fanmtywia pozwoli w trafcie realizacji zmieniać pewne techniki pracy, tylko m ewiluacja sumitywna pozwoli oatmecroic occmc zaaprobować lub odrzucie filozofię programu.

W odro/meniu od ewaJuacji sumaiywncy której zadaniem jat oatateczna i cabaciowa oceni programu metodami zarówno ilościowym jak i jakościowymi - wikazowti pod adresem cwaluacji fonnatysnej formułuje uę zazwyczaj następująco: a zlokalizować zmiany w wiedzy, umiejętnościach i zachowaniach uczniów, zachodzące w czasie trwam* programu.

• określić kilka kategorii tych zmian i obserwować je oddzielnie, a określić le aspekty programu, kloce warto znaemc. a zbierać dane i wprowadzać zmiany w czasie trwania programu, obserwiąąc efekty, a określać rzeczywiste zrodlo zmian. op. obserwować nastawienie nauczycieli do programu, a nie tylko sam program (Cronbach 1963 a Wulf and Schave 19141

3. CELE I STRUKTURA PROCESU EWALUACJI

3.1. Cala «waluoc|l

Ewaluacja odnosząca oę do programu nauczania, który w poprzednich etapach pracy został skonstruowany i wdrożony, odnosić się może do kilku rozmaitych jego aspektów Zadaniem więc osób prowadzących ewahacjf jest określenie, który konkretnie cel hib którą grupę celów będzie się realizować w danej procedurze ewaluacyjnei (Aksr and Hecht 1980).

Często projekt mwia sobie za zadanie pwjtjęcefewpwgrusych. Chodzi wówczas o oszacowanie racjomlaoid procesu stanowienia celów programowych, analiza taka