P1070286

Syrfem klasyftkac?lny Wundta Jest już dziś przestarzały. należy m. crej do historii semantyk: niż do zospolu nadal aktualnych dyrektyw m<-todokajicznvch Współcześnie nie do przyjęcia jest teza, że źródłem prze-iibnzcii zzalczenimwch jest wyłącznic psychika jednostki, jej sposób percepcji rzeczywistość: Jako podział czysto praktyczny, porządkujący _ klasvfikac ia Wundta również nie żdaje egzaminu Klasy przez niego wydzielano są nieostre, zachodzą na siebie Trudno byłoby na przykład śr.-4te rozgraniczyć zmiany asymilatywne (nopa stołu, ramie dźwigu). zah-czonc do kategorii przeobrażeń regularnych, i metafory, uznane za przesunięcia Indywidualne

Do kategorii zmian regularnych Wundt włącza np przeobrażenia powstając. pod wpływem skrótów kontekstowych (por. kraj, z pierwotnego km. Ziemi), a przecie¹ elipsa jest właśnie zjawiskiem doraźnym i nieobliczalnym Z racji takich niekonsekwencji podział Wundta był wielokrotnie krytykowany, między innymi przez Jana Rozwadowskiego, który twierdził te między zmianami regulamymi-i jednostkowym: brak jakiejkolwiek różnicy jakościowej, istnieje tylko ilościowa, często prawic nie-

uchwvtna.

Mimo szczegółowych niekonsekwencji koncepcji Wundta. mektore jej elementy stały się’ trwałym wkładem do teorii zmian znaczeniowych Wundt pierwszy zwrócił uwagę na równoległość występowania przeobrażeń fonetycznych •. znaczeniowych: swą teorią zmian komplikatywnych zapoczątkował" żywotny i dziś nurt badań nad zjawiskami synestezji (por , 1.4 ; nast ) W kręgu koncepcji Wundtowskich powitały dwne prace poicie poświęcone zmianom semantycznym: Wortbildunę und Wonbedeu-ruap » Jana Rozwadowskiego, w której autor dokonuje krytycznego przeciąć u klasyfikacji Wundta. jej podstaw teoretycznych i rozwija wlasn.. koncepcję dwuczlonowosc: nazw . oraz Czynnik społeczny 1 indywidualny w roz.ro tu znaczeniowym wyrazów » Wttolda Doroszewskiego, poswnęco-na udowodnieniu tezy. ze jedność psychofizyczna człowieka. jednocześnie rożnych wrażeń zmysłowych oraz doznań zmysłowych 1 reakcji inte lektualno-uczuciowych stanowi grunt, na którym dokonują się .i..²---

sienią narw

Ujęcia psychologiczne wysunęły na pierwszy plan nowe problemy badawcze. dotychczas pomijan? w czysto wynikowych ujęciach rrlorycwio--logicznych. Rozważano np. kwestię. Jaki jest udział czynników obiektywnych (historycznych, społecznych itp.) oraz czynników subiektywnych (psychicznych) w przeobrażeniach znaczeniowych. Nasunęło to ogólniejszy problem uczestniczenia świadomości ludzkiej w toku zmian, czyli ich ..kierowanego”, celowego bądź wyłącznie żywiołowego charakteru. Niektórzy badacze” reprezentowali w tym względzie stanowisko skrajne. głosząc tezę, że procesy semnntyczne są zjawiskami całkowicie nie kontrolowanymi Na ogół jednak semantycy dwudziestowieczni -wyrażali pogląd bardziej umiarkowany zgodnie 2 którym pewne typy znuan byłyby dokonywane w pełni świadomie. Chodziłoby tu o powstawanie eufemizmów (np niewymowne reformy"), mac zen zaszyfrowanych. włafct- _f wych gwarom tajnym (np. cebula, sikora zegarek"), wreszcie semantycz- ^ nych żartów językowych (np. lamur 'policjant* w gwarze złodziejskiej. z francuskiego Vamour_% ustosunkowany prostytutka* w gwarze studen- . ckiej itp ).

Założenie, że procesy semantyczne nie mają charakteru wyłącznie żywiołowego. że podlegają określonej ingerencji i kontroli mówiących, po-łużyło za punkt    .scia tak zwanych klasyfikacji tcleolo-

i~_n y c h (c 11 o w oldowychlj Takie ujęcia stanowiły w pewnym .sensie przeciw* ta wność koncepcji psychologicznych, bo zmierzały do wyświetlenia skutków, a nic przyczyn zmian znaczeniowych, mówiąc inaczej — do ustalenia celów, którym te przesunięcia miały -matecznie służyć-*    „    .    „ b: , .    ..

Xrr.anv znaczeniowe ujmowano jako wynik o<resłonych intencji ^

w ącvch.’ Warto może nieco szczegółowiej rozpatrzyć koncepcjęte*eoio-giczt^. odwołując s* do przykładu

achematu Karola Schmidt.- Za jeden z za»dmczych bodzcow niąó semantycznych uważa Schmidt potrzebą nazwań.. zjawisk, które me zostały jescze Językowo wyodrąbmc^zi^J^ ści. bądź zjawisk znanych, których pierwotne nazwy wsszły z ob«?u.

Kolejne czynniki zmian-to    •    _|U^,« „aeaanto-

1)    dążenie do precyzji wyrażające się w procesu *wcjaloacj w!TT różnicowania treści elementów wspóinofunkcyjnych _;?P-

nvch wananiów. f»r poi. sezamy i    ^-ótów stru-

2)    dążenie do wygody, które prowadź. ^do    (np

kturalnych. powodujących z sole. ..zg -    Cha-npagaek

szampan, pochodny od pierwotne] nazwy złożonej mn de u

- a o. ^    Rtdruiunos^cnńti m DruSscken, Upp»l*

n S_P. Er>k Wellar.der. Si ud ten rum Brdeul no

*⁹« rhr CHh»d* d«i B*dcnXunęM\ccndelt 18Ś4.    ^ r

1

Wort&ttflunę ułc Wonbcd¹v~u»Q Er²e l    WuodU

dclber¹ l³ mcmwmd¹w¹i udowodnił    rJJSaroycb i indy-

w $zcł«Glao¹c; wyodrębnionych przez me¹o c-t^crli    _S"mazy>ioęn: J1²-

■«»duair.'Ch W związku ^ tą k    ir" • h zjawisk m¹cz²n>0'¹><‘-

dno utnymoć po²cł¹ snatafory Jako <²25¹.    edy W³ rr.owi o

Dl¹ pojęca /¹k»ów- i ~l¹cj s«    ^ł.to ¹ «

L.fiooo²kKac:-^ac3T:i>ysnjy u> do roelalo. A.e ¹    ^ ^ on apercypuj¹

2

iubv» tac ro&n. od aperc> powaiua prx¹z o-j no» - -

Rorwodo-e^{2 2}- I. 1«T. ^{1 1}

3

m Symboio# Groir.¹n«:»cac m homorrm Jocnnit