P1070302

•• w Prait W 84. u puknktt 'ni«*gr»bin»*' i wr/n«n 'ipakiijfi. wykrc* "J*    wrr.MZcrc*. hnla«ow«('*). np. „7.iw,,

tumult' (od ^kr"'‘^,/‘    j_{U w}^P|_)un, na MojtaM powMaJn pokraki. r,_W.

*•’* ^mu Trnkl- ' Tok kłótnię, zwadę"; rzeczny 'zwlęiany z m-ta,"

* ,^n,m ^    materialny' („Aza ly to«o nie wicrr.ya*. *o iwzm,

'”'“7 rń-a»Jr w rhlrbli - Baz Klat. 38. I.); optekac (od cza*owni->°* oa o Krjd    _n np Gdy* _{-c JB tw}„iin mo opiekam. ma

ka pite) ¹ °7 maim" Mur/ )• rzeczka mała nsecz’ — i mała rzeka’

icwiJ: i —. i i-c ^N._r. D* 3. i]8 M W wiciu wypadkach homonimia słowotwórcza wynika z całko-u ,c c odmkwiych funkcji prefiksu występującego w składziejnorfologiw-_m formacji, np odmówić nie wyrazić zgody i dawne odpowiedz we. udzwhć odpowiedz.' („Papiescy posłowie pierwsi mówili, odmow.1 im an-•'orhen-Jci patriarcha". Sk. Dz. 670. L); przejrzeć przeniknąć wzrok u ™

( Jezus ostrością wzroku bodego swego wszystek świat przegląda, i co s/p odzie dzieje, widzi”. Żarn. Post 2. L) - i przejrzeć mc dojrzeć, przeoczyć nic chcieć widzieć' („Darmo się modlisz, gdy przeglądasz brata. _lHJ ^ rata". Groch W 565. L). Oczywistą homomimię reprezentują też przykłady struktur formalnie tożsamych, ale o innej wewnętrznej podzielić morfologicznej, np. obradować odbywać obrady' i obradować ucie-«vć’. przezroczysty (od przejrzeć, przezierać) i przezroczysty następujący. zdarzający aię w co drugim roku* (Cn. Th 864 — annis altomis ).

' Naturalnie i w tym typie homonimii zdarzają się fakty nasuwające wątpliwości. Można się zastanawiać, czy osobnik 'jednostka i dawne osobnik samotnik* nic reprezentują jednak pierwotnej polisemii, tj. dwóch treści motywowanych tym samym znaczeniem strukturalnym coś osobnego. wyodrębnionego', choć według współczesnego poczucia językowego są to elementy homonimiczne (osobnik indywiduum' łączy się dziś związkiem motywacyjnym z rzeczownikiem osoba).

Al* n.e współ istnienie zjawisk polisemii i homommii etymologicznej czy słowotwórczej powoduje największe trudności interpretacyjneOCwestię podstawową — i bardzo skomplikowaną — stanowi odróżnienie rezultatów /.tściowych zmian semantycznych od przykładów' tzw. niezależnej derywat]i! Nazwą tą określa się zjawisko dwukrotnego, czasem kilkakrotnego powołania do życia tej samej struktury słowotwórczej w od-mii nnych środowiskach i różnych okresach rozwoju języka; por. badylarz — współczesne myśliwskie łoś — byk' i ogólnonarodowe, ironiczne 'podmiejski ogrodnik’, białka — staropolskie i średni opolskie ‘kobieta lub

‘ Koi „Głupi z Minc) zazdrości krakać zwykł na ludzi dobrych". Opal. Sat

‘binta bułka’* — ł wMpółczcsnę 'Wata wiewkrrku’ Problem (dotychczas *• •• '*tyf7.nb» nie rozatrzy gni ęty) ■prowadza *ie do ttigdQzjr przykłady nie-zalfżnej dorywać ji rcprf.*z**ntujq zjawisko z zakresu połłfwmi. czy Pi tetż-dc z takich użyć Jest homonimiczne względem pozostałych Za pierwsza t»zq przemawia to, że niezależnie od Istotnych różnic odnośnadci realnej wyrazu w każdym z takich zastosowań — dadzą się one podporządkować jednemu znaczeniu ogólnemu, które wyznacza Jego struktura; np chłodnik ‘zupa z botwinki podawana na zimno* i chłodnik 'miejsce ciemne alejka, altana obrośnięta zielenią* (por. „chłodnik grabowy'*. Tyg. Iluatr.

33 1904, Dor.) można zinterpretować /a pomocą tej samej formuły ‘coś chłodnego*.

*G homonimiczności z kolei zdaje się świadczyć całkowita odmienność semantyczna kolejnych zastosowań wyrazu. Na przykład rzeczown.* pw* diuincz "dodatkowy przewód elektryczny* ma swojego szesnasto^izne-go ..sobowtóra" — formację o znaczeniu leniwiec, kunktator’, notowaną w łowni ku Mączyńskiego; suchoty — nazwa choroby i suchoty post ⁷ nie rnnją ze sobą nic wspólnego, podobnie jak kamienica "budynek mieszkalny * i kamienica 'kamień.ołom* (SW) lub ciemniak ‘człowiek niewykształcony, niekulturalny* i ciemniak ‘człowiek ociemniały, ślepiec (SW). Termin techniczny upowszechniony w Języku ogólnym — dętka to wy -raz o tradycjach średniowiecznych, oczywiście w innym znaczeniu, przed-młot wydęty z metalu’ (r. 1494. SI Stp.); w XVIII w. wyraz młal tresc -banita na wodzie', "perlą sztuczna. koralik wydmuchany ze sAla w XIX w. oznaczał ponadto rodzaj leguminy, sufletNtp.

Zjawiska niezależnej derywacji są szczególnie pospolite w zakresie **y-ra/ów tworzonych formantami semantycznie nie wyspecjalizowanym, o funkcji ogólnostrukturalnej. Charakterystyczny przykład stanowy formacje z sufiksem -nik, występujące we współczesnej polszczyzme.

/ których bardzo znaczna część była juz co najmniej raz wyzyskana w ja-

kiejś niezależnej od obecnego znaczenia funkcji semantycznej. Rzeczow-mk odpowiednik, który dziś pozostaje w związku z jednym tylko malmem wyrazu odpowiadać - "zgadzać się z czym . nuewal w rózmch okresach rozwoju polszczyzny treść odmienną od

c, do innych znaczeń czasownik. - podstawy, np. Tzuntow-^wTog. przeciwnik’. W XVI w. używa się go w kontekstach    i_ P°_ ’

..... • _Sax p_orz. 41; ,.odpowiednik i nieprzyjaciel . Szczerb Sax .6.    .

Osiemnastowieczny' prawnik i historyk. Tadeusz Czacki, nazywa po-

- ..Nip chciał z    t^bTf g

ulicach hasać”. Nar. Dł 3, M biuSS i suchoUiih ( ) trawiła*. Kacix Gniazdo 21. ⁷ ..Dzień cały na spowiedzi, modliłtwta IMNMowej    _1780< m Dor

„Ciy Piątek, czy niedziela na    dętki?¹Mm. Ryt- 1 ». ^«ma-

• Czv widziałeś te bańki na wooztc, je z jn+uy™, rzc pertami'dętki zowią, rubinami szkiełka". Pot. Pocz. 406. L.