P1070579

bo waty. ba Iwanowa ty. próżniak, nieczynny, nie mający na ,b\< dowcipu, ani rozumu”, ów ton ujemny, dominujący w osiemnasto^ , nych i dziewiętnastowiecznych użyciach wyrazu, pozostawał niowątpi-w związku z podstawową, dosłowną jego treścią, w wieku XX całko^{1 2} zapomnianą: ²bicz z uwiązanym na końcu kawałkiem ołowiu² _;j mi ołowianymi wielkimi, na rzemieniu długim uwiązanymi, jakoby b, łykami, nieprzyjaciół gromili”. Warg. Cez. 205, L.).

' Na koniec warto wymienić jeszcze jeden ważny czynnik sprawczy ?. lioracji. już przygodnie- wspomniany: częste użycie wyrazu, któro rm.-, spowodować zblaknięcie, a nawet całkowite zatarcie towarzysząc- _n' ujemnej barwy uczuciowej. Wpływ częstej powtarzalności ujawnia _M, szczególnie wyraziście w ewolucji znaczeniowej słów obscenicznych \ po schyłek wieku XIX należał do nich wyraz kiep, mający pierwotni, znaczenie genitalia żeńskie’. Już od XV w. zastępowano go dźwiękowyr: _t eufemizmami, np. kierz, kie-eś! ³, w XVIII w. zaś używano zamiast niego wyrażenia cztery litery („Nos i uszy obciąć gotów, gdyby mu ktoś jakieś słowo, ze czterech liter składające się. powiedział”. Mon. 65. 456; ..Za cztery litery czy mnie Wc. Pan masz?” Teat. 43 c, 47, L.). Od XVII w. wyraz zaczął być używany we wtórnym znaczeniu głuptas, niezdara²-⁶, które, często realizowane, wkrótce usunęło całkowicie w cień treść obsceniczną.

O ile dotychczas rozpatrywane typy procesów semantycznych, zwłaszcza zwężenia i przeniesienia, stanowią dla leksykologa ciekawe świadectwo wypływu zmienności realiów² na kierunek ewolucji znaczeniowej wyrazów (por. terminologizację słów² potocznych, nominację metaforyczna itp).

0    tyle analiza przesunięć degradacyjnych i melioracyjnych pozwala poznać społeczny system przekonań i poglądów dawnych epok. Badanie zmian tego typu dostarcza cennych wiadomości o reakcji ogółu na pewne aktualia (por rokosz), ujawnia sposoby wartościowania określonych środowisk

1    typów² ludzkich (nędznik, poczciwiec, gbur, hołota itp.). Jednocześnie nu-jest to kategoria zjawisk łatwa do interpretacji. Zmiany barwy ernocj nalnej częściej niż inne przeobrażenia wiodą do skrajnej polaryzacji odcieni piiuayotnych i wtórnych, stanowią źródło treści antonimiczny Podłożem bowiem przesunięć tego typu bywa często żart, ironia, o ° ². one też początek z eufemistycznych zastosowań wyrazów. Komplikuje • '

g*tpliwie ich opis j wykrycia

.nktcm wyjścia onUny b'vi_a''Pwwwych. twhna *dy iartobliw. nazwani, ,_np potLj£!'‘”ⁿt    komteu, anc-

cząści procentów 'IcRradar yiny. a . _n , ' ^P *•* mecbonhm spo-yfrowany    ^{11 Xh} ‘ ^mp"or»cyJnych poz*Ąr*5TSfr

1

^K ..Wypadnie co komu z rąk, aż ona i przy stole wykrzyknie: kie-eś! Mon ■< 3b2. L

2

Potocki posłużył się obocznością obu znaczeń jako osnową żartobliwego, niewybrednego powiedzonka: ..Jak to może kiep we kiła odmienić człowieka’

3

2. 32. L