P1070583

bvli trochę żołnierzy". Sk Dr. 295 itp. Użycie to zachowało ż w XIX w., a nawet w XX. jak o tym świadczy podany w s.Tp z ..Granicy” Zofii Nałkowskiej: „Obdarowała Elżbietę troch., ._v Formą o największej frekwencji był w użyciach tego wyra_{7 l h} .stępujący przecież w kontekście ogromnej większości czasów-W tym właśnie związku nastąpiło przekwalifikowanie wyrazu wek miary („Daj mi trochę czasu". Morszt. 338. L — mnł., ii_OV| ^P. nieco, niewiele*).    ¹¹

W drodze kontekstowych przewartościowań słów pełnozna<v wstała znaczna część polskich wyrazów funkcyjnych, zwłaszcza • Wyraz zarówno był kiedyś przysłówkiem o znaczeniu jednako .    ,

samym stopniu, bez różnicy*, np. „Blada śmierć nogą zarówno k,Y w ubogich chaty i królów pałace”. Hor. 1. 28 'jednakowo'; ..po «i nator zarówno przez ulicę z Ormianinem, czego nie uczyni z ubogi _m czaninem”. Petr. Et. 297, L ‘na zasadzie równości, jak równy z równyn Punktem wyjścia zmiany kategorii gramatycznej musiałv być ba:dV wyrazu typowe konteksty: zarówno x, jak y; zarówno x i ty; por II śm ci zarówno wielki jak mały*'. Rej Wiz. 105 b. L; „Moda ta stosowana równo do zamężnych i niezamężnych kobiet". Jeż, WD 352.

Pochodzenia przysłówkowego jest też współczesny spójnik oraz Lm rejestruje go wyłącznie w znaczeniu razem, zarazemmającym trądy szesnastowieczne ¹³ (por. „Co się mówiło o uszach, przystosuj oraz d oczu '. Górn., Ręcz.). W funkcji przysłówka utrzymał się zresztą wyraz ar do schyłku XIX w. („Mianowany hrabią, został oraz wojewodą". Lip. Zapis 150; „Ostatnia z rodzeństwa była oraz ostatnią swego rodu". Zawad W. Sob. 1, Dor.). Funkcję spójnikową zaś zyskał w związku ze spójnikiem łącznym t, a, r.p. „Chwytał za oręż w obronie (...) króla swego, a ora? w obronie wolności". Schmitt Dzieje I, 59, Dor.; „Chory i oraz ubogi". Tr.^M

Nie jest też jeszcze jako spójnik zarejestrowany u Lindego wyraz sk-r choć jednocześnie liczne przykłady w słowniku zaświadczają jego użyci* przysłówkowe w znaczeniu szybko, skwapliwie' („Skoro po śmierci Krzywousta odstali od Polski Prusowie". Biel. 97). Tradycja takich zastosowań utrzymywała się jeszcze w pierwszej połowie XX w.; dopiero w naszych

^: Por. ..Zbiera trochę do więtszogo”. Glicz. Wych. M 86. L.

“ Użycia przysłówkowe zachowują żywotność bardzo długo; spotyka *> w XIX w. (..Obie izby opatrzone zarówno w bardzo starannie ułożoną /. desek łogę" Jeż, WD 352; „Śmieszków i radców zarówno słuchałem”. Miek.

Dor trafiają się leż — co prawda sporadycznie — w tekstach dwudziot.....

nych. np. u Struga: „Wszystko zarówno było dlań ciekawe". Chim. !. 170. Do: Słownik SiaropoUki nie notuje przykładów użycia uraz, może więc o>l ¹ iogizin tego okresu.

¹⁴ Jeszcze w Słowniku Warszawskim brak przykładów' zastosowań *poj:.• wyrazu oraz; jego przek wali! licowanie semantyczne stanów: zatem proces ► wieże j daty, dwudziestowieczny.

etapach przysłówek *kor₀ stał _Wvr__

^nłe tokcjonal:, słowa nastąpiło w /.da^,.v7* '

-    ^Prr^hVl'    • alv

•„ybkosm-. rzekę przebyli , , ,,    '    ^m

P*®^c8° członu. u.,._r.

• wiccl warunkujący fakty, podawane ... J, przebcH', 'Jak tylkośmy k* przebyli    ^dru«‘m Odedyłmy rzeką

Funkcje przysłówkową p,!_{nił leż dzi},

miast. Jeszcze w połowie XIX w    ^ ^] przeciwstawny na-

wyr.. «»czy - zgodnie zr eszt, * .^ukm,^? *** ' ***» _miejsc_U; np. Żadną miarą nie mógłbym hnTjednego i natomiast położyć. Czart. Myśli 157 Do_r    ⁸    pnentUsóŁ

Zresztą i użycia przysłówkowe natomiast maK    _M

tradycje- W XVIII w. było to jeszcze połączenie wyrazowe a nie zrost Brak hasła nalomiasr u Lindego, za to pod hasłem miano podawane są cytaty typu: ..Jeżeli bidzie miał sługą, co w kuflu jeżyka nie moczy', tedy na to miast będzie miał ręce magnesem natarte.'’ Mon. 76 770 Punktem wyjścia zmiany wartości funkcjonalnej natomiast były określone jego połączenia. np. pozycja po spójniku i (i tui to miast i na to miejsce*, i zamiast tego ), np. „Trzy stare topole (...) ścięto i natomiast świeży gaik zasadzono. Dzierzk. Pow. II, 198, Dor. Spójnik łączny mógł w takim kontekście ulegać elipsie i wówczas funkcje jego przejmował pierwotny przysłówek.

Analogiczne przesunięcie: od roli wyrazu pełnoznacznego do funkcji spójnika, który wprowadza uściślające człony zdania — zaszło w słowie mianowicie, które w XVI w. funkcjonowało jako przysłówek o treści po imieniu": „Pasterz nazywa owce swe mianowicie”. W. Joan 103. L. Z tego znaczenia mógł się rozwinąć odcień szczegółowo" („O każdej rzeczy albo ogółem, albo mianowicie pisać można”. Hipp. 58, L). a następnie znaczenie "w szczególności, zwłaszcza", bardzo charakterystyczne dla tekstów dziewiętnastowiecznych i stanowiące niejako ..pomost” do użyć spójnikowych. Mechanizm tego przesunięcia można ukazać bardzo wyraziście, zestawiając różne przykłady użyć wyrazu pochodzące z wieku XIX, „Dodam jeszcze do złych nowin paryskich ciężką bardzo zimę, dla nas miano-wicie dotkliwą". Mick Listy Ul. Dor. (zastosowanie przysłówkowe -•szczególni.- ); „Z grona dziewcząt latały ku niemu uprzejme i jące spojrzenia, mianowicie dwóch panien Oborskich’ Dzierzk. Ro^o3, Dor (użycie przysłówkowe — zwłaszcza, szczególnie ^ \\pr jące jednocześnie uściślający człon syntaktyczny); ..Wie kie’ mianowicie plantacje, znajdują sic tylko na połudmu *enk. Lup.JL 73, Dor. (funkcja spójnika wlącznego: to jest. to znaczy albo ściślej mo-

wiąc’).

rośmy

rzekę

poi I

E«dir

E

cwałem*.

wypr«

:n tyj

Szyb. I,

w któn

fo

173