P1070604

_d«nomu. wasalowi itp.’. nadanie »• oraz - w okresie późniejv_n

, _co ^nc zwierzchności. czynsz, podatek, okup. haracz . kto. _{N Us!;}, _{zoWui się} w ję«vku jako jedyne znaczenie tego wyrazu. Warto doda, •alków, cic para lei nie przebiegał rozwój semantyczny słowa don.

Okolicznością przyspieszającą usunięcie jednego ze sprzecznych zna, . rzeczowników doń, danina było niewątpliwie to. że w grę wchodził ,,_IV. cięż termin prawmy, który nie powinien wywoływać nieporozum.

Z tego samego względu zmiana profilaktyczna — eliminacja j< dn. _; sprzecznych treści — zaszła W wyrazie dłużnik, który pierwotnie znaizvł iarówno’'pożyczkobiorca', jak 'pożyczkodawca' („Nie czyń kosztu kszego niż dochody znoszą, bo potem twoje dobro dłużnicy roznoszą*' Biel. Kom. C5. Sł. Sz.).

Wynik znaczył kiedyś zarówno punkt wyjścia, geneza, rodowód* („Odkryty będzie wynik domu jego”. W Job. 20. 28). jak następstwo, skutrk' Ciekawe, że treść ta jest bardzo późna, nie notowana jeszcze w słowniku Lindego, który' podaje tylko starszą wynikłość.

A oto nieco przykładów przeciwstawności znaczeń czasownikowych. Zakazać — to w' tekstach średniopolskich zarówno zabronić’, jak nakazać’ („Zakazał na przewozie, aby mu przewoźnicy znać dawali, kiedy by kto z panną jechał”. Papr. Koł. 9). Już jednak Linde oznacza treść polecić' jako przestarzałą.

Wyrazy zapamiętać i zapomnieć były synonimami w znaczeniu 'puścić w niepamięć, nie zachować w’ pamięci*. Mączyński podaje w swym słowniku: ..Zapamiętałem, wyszło, wyleciało mi z pamięci”. Knapiusz cytuj, przysłowie: „Zapamiętanie córka niedbalstwa, o co nie dbamy, zapamiętamy” (Ad. 1300), Linde zaś ilustruje hasło zapamiętać następującymi przykładami: „Ta woda może pomóc, gdy kto zwątloną pamięć ma. iż prędko zapamiętywa”. Syxt. Szkł. 223; „Niezapamiętany Zamoyski” Petr. Hor. 2 M 4 — 'niezapomniany' itp. W szesnasto wiecznej poiszczyżnie sławić znaczyło albo głosić czyjąś sław*ę albo 'zniesławiać, oczerniać \ np. „Józef, nie chcąc sławić Marii, że brzemienną była. umyślił ią opuścić”. Biał. Post. 62; „Lud cię pierwej błogosławił, a potem cię bczc-cnie sławił”. Kanc. Gd. 26, L.

Z ogólniejszego znaczenia zginać’ rozwinęły się w staropolszczyżmc dwie szczegółowe treści czasowmika łączyć: zespalać i dzielić ; ostatnie

^m    na więcej tym, którzy z nami mężnie bojując zabici, danina ma a/.u

wiekuistą*'. Sul. 62. Sł. Stp.; „Daniny, darowizny wieczne, feuda albo lennu Siat 84. L). Wyraz był także używany w znaczeniu 'posam wiano’ np .<> a.« ‘ u (Jjpninie: żona. gdy mąż umrze, przy wicnie a daninie ostać ima Sul. »* niektóra panna mężu bywa oddawana, posag alibo danina pieniędzmi • oprawiony dosyć czym". Śul. 52. Sł. Stp.    .    _ _{M 17}

^m „Cierpimy z Chrystusem, abyśmy z nim i ustawieni byli”. Budn. R*'¹¹' *’ .Wojnę okrutną stawię Pigmeolów małych, którzy klęskę popadli od żurawiom łych". Kroit Spyt. A2. L.

lBp*^{nic b}y*°    j,dvnvm

w.

*k^c*ⁿⁱ‘ a i w XVI w. ni_t. ^ ^    *my«n w tekach do XV

' C»***^m Przeciwstawnej . . **lotnościm    ^{n 00 AV}

_cZnych funkcji jcg° _pr(,_flk '^fM''^z*ⁿ ^^sownika wynikała .

*s»i?sr' * »C;,:X" irZSjZSZ

Obarczony, p_{rost 0 k} „ **■»* : ..Srwwl * _MWOJeJ >

* fortuny l z dziatek _pr?ys/, _(il ¹ ;    W.> ■,, _2ł2, _Job

,3. L. I J«cze przykkiii ,_nanu<^2ii n_r ' "**"«*■ Chroii. Job _kiwłyś ««r6wno stały, c,;_łK|_y- , ,, ^p ^m.otnlkowo, u««_n,, _7Imc7yl aerpicma królowej, pani _m, .    - ,    1» wodze, patrzy n, _ustanne

CO chwila ustający- (por. nieustanny) '    ⁸⁰' ^Dor >■ Wt przerywany.

Antonimie/Ilość bywa też wla* ........

O niektórych jej odmianach, np o <„•■, ^{niom z}S^ramatykalizowanym w przymiotnikach, była mowa wcz/śim-n ^zrJ^I'^CZenui czynnego i biernego przykład czasownikowy. Podjąć ma w \    ^{9 1 nast}'⁾* ^tu P^^c^ymy .

nie tylko znaczenie czynne 'podnieść' • _^J ,^,,:^^/ych ***** poL^czyzny we mu do dziś. ale i treść bierną doznać'    ^P0*“°^{Wlć wbscł}’

flotowaną przez Lindego; por. „^._p“v^T ^ ^XVUl ^ ^nie podjąr Sk.D, 735; „Pod]ąw_{Ky la}„_ę L” ^

Wahania kategorii strony bywają charaktcryJcne , dU pewsowmkow,.: Kochanek w swym ogólniejszym „i.i^ksuahmfl-znaczenui (por. s. 216) znaczył nic tylko człowiek kochany’, ale i człowiek kochający, miłośnik („Greckiego piękna kochanek". Asnyk Poezje I. 247, Dor.). Po zmianie treści wyrazu ta opozycja znaczeń zupełnie się zatarła.

Do antonimiczności zbliża się zjawisko współwystępowania w czasowniku znaczenia tranzytywnego oraz intranzytywnego i tak jak ona bywa usuwane dzięki zmianom profilaktycznym. Wyraz przeminąć jest dziś czasownikiem nieprzechodmm (wszystko przemija), natomiast w starszych użyciach mógł mieć funkcję tranzytywną^m. Podobnie czasownik pomknąć, używany obecnie w funkcji intranzytywnej szybko pobiec, pojechać , co najmniej do połowy XIX w. występował też w znaczeniu przechodnim: „Umyślił pomknąć dalej wojska swoje w kraje ruskie*’. Nar. Hist. V. 249. L; u Jeża: „Państwo ottomańskic pomknęło zabory swoje na brzeg lewy Dunaju '; „Dziecko do piersi usteczka pomknęło . WD 280. Kolejna kategoria znaczeń usuwanych w drodze zmian profilaktycz- -

« „Nic łącz nas grzesznych od siebie. ale nas 220, si. stp.; „2t się zona nic podoba, dlatego su; rozwody.J    t^izie

GUcz. Wych. P 7 b. „Przyjdzie on ^i dzicn. od    .mm.

niczyi feczyć od kozłów barany . Rej. ®    _gntch nas*” l Leop- Mich.

^u* „Okręty nasze port pragnęły    w milczeniu przeminęli.”

7. 18. L; jeszcze w połowie X!\ w.: ..PWtouie

Moracz Dzieje V. 175.

215