P1070608

dl.-Kfl pewnym ogólniejszym regularnościom. Trudno Jest

imiiwprKnlnvrh nrnu*" enmnt-.*.

■MRty PW'^- r--    - _chBrak(cr uniwersalnych ..praw” »’mantv, ...

i**. "■ ^ł!^r    _jC7vkom; w każdym razie dla polszczyzny _tł ,

_ła*.,w>v^h ; _r^_yccs stopniowego różnicowania się słownictwa mtyetny J<^s‘ ^ ^_{ha w śro}dowisku ludzkim — i w iwiccie zwi, ^Jącego ‘e s«    _klad6w. rmian tego rodzaju. Obrok znaczy!

<?» ^A    « ogóle*, w szczególności zaś - jak pisze l.imh

•pokarm jao    „Ani j_{a ani} bracia mm nie jedhsnn

znaczony    ₅^P,₄_ /j; „Straw, mu dawano od króla

książęcego    _{dn Jor} są, 34; „Spisano mu wszystkich m,,

**^m "‘^ł tódemu dzienny obrok jego”. Sk. 2vw. 1. 64. I. , _a on ^narna?2 *_trc* zachowuje wyraz w połączeniu obrok duch starsza.    j* _składnik wielu tekstów religijnych. Kres /w

"* ^ⁿr;jCko nazwy- pokarniu ludzkiego przypada chyba na ,v ⁿT\Vn w bo teksty osiemnastowieczne zaświadczają już tylko u, Wczesno'pasz* dla koni’. Podobnie wyrazy jucha, po.,oka n...,_:K - odnosić zarówno do krwi zwierzęcej, jak do ludzkiej, np n _; wuja Wielkanoc juchą naszych dziatek" Klon War. 29 Ran., za...

ha ciecze" Calep 244 a. Sł. Sz. Jucha stosunkowo szybko nabt.d. denia pejoratywnego („Każdy zaprawić szable w jusze pogańskiej zy.

.    óaB. 79- Nieprzyjaciel z wielką swoją szkodą porażony, a 1’

uTiuchą ścieki zmieniony", ibid. 18. L) »*». natomiast posoka zachowań, charakter neutralny aż do schyłku XVIII w., np. „Nieraz od polskiej soki -mienił barwę księżyc ottomański". Oss. Mow. 30. I-; „Morza i 1 i>

* l-ł. 5Łc . *“»■ >«"•.* ⁸>: ^D“ <** w -

tego rodzaju nie utrzymały się nawet we frazeologizmach Szczególnie uderzający przykład działania tego prawa n-par >y> h *. stanów,a dzieje wyrazu maciora. Był to jeden z wariantów słowa (macierz, maciom), aż do początku XVI w. używany w ogolm j . -matka’ Zaświadczają jego odnośność do kobiet Uczne teksty PW> Wieczne - medyczne (por. „macior - feminarum XV w. S S,_P . ligijne, np. „Proście Boga, wy miłe i żądne mac.ory. by wam nad dz ■ i ^ ■ nie bvłv takie to pozory XV w.. Sł. Stp.; „Dzieci P^,/>° skarżyły mac,oram. iże on czarownik kazał nam. bychmy brał: o,

'sos. wywar, polewka’ moie    ^JCSZC2’ Jedno dawne znaczenie, mian.

treść 'sok', z której w drodze    Pierwotnie właściwa ogui-i -.

•    następnie 'krew zwierzec' A^T^>Ch    u*^Mzl*®towały się znaczenia Kr a '

odcieniach: .Jucha albo so>    Pokłady użycia wyrazu w owych siar- -ci

185. MiŚ* w rL^    ^CreSC' ^m:    albo juchy z ku:

*    warzonego kopytniku(7lU^Jk^v^^rayprawiS^c * °^czk Przym 429• ^L J o aesnastowieczru'ŻL--w^d^iii ^₊^prxeczyścl" Sień Lek. 39; Sł. Sz. Tekiiy

: to wszystko złotnikorr • ^{Ukic odci}*^ń przenośny ‘wściekłość, złość'. „A wz*1>

Czech Bozm. lS8?Sł s? ^{me ,X)rna}8ało; przedsię oni w swej jusze zostawali

* sukni' " Ro¹nv 124; ,.p_Bnj

*•"] ł«¹usow, » ono ,_y ........<W«kl. wly prz«tw mi-

,kasując n» Jezusa ,bld ₇₅₃.    ,    , ^p,l>’ •¹»« macior, „ odziania

macior", Ibid. 841. SI s,„ ^    matko smętnych

tęgą wyraz... zapown.- Jako ,_rrhn ‘    XVI i XVII _w .żywa

■wokacj. do Maik. Boski,-j .._s,..    ******* drorhowaki w in-

iwiqt.'J góry. co świat trzyma '_w    ^{;< Zy ma}r>ory, bo rwmtęilnik

Eątrtnej twojej ". W tym okres,., u _fł_!la !    " "»mkmon w skrzyni

ywterwa' które w ciągu XVl|_t ■‘"■h¹:™ .^m'¹' ^JU7 'żarzenie matka „i — matki I Jeszcze Jeden przykład o i •    ^{M<! d}" '"‘■“nania ¹wi-

,ić do gromady zarówno zwierzą,, j _rif '    ¹ T?^{0 5,}« ^<Uwnł«i •>¹»¹

‘azu „Sen majowy" pisa, „„    ^ '**» ■'w

_pis«nn. Iż niewieście pogłowi., w rade w,b,orania

'"***    zawarte lest zdame: ZZS¹

przeszło 70 000 pogłowia z Polski do hordy zapędził," 278 l J, <zrz,.

_w XIX w. wyraz, w zwężonym znaczeniu'^. zachowuje nadal ,wą odnośnnst do ludzi (por ..Czemuz. chcesz mm,, skłócić z tym pogłowiem, które szanuję, wielbię i na wdzięk, mu przyrodzone z rozkosz,

Czart Dośw. II. 4; analogicznie u Sienkiewicza, w ogólniejszej jednak treści: „Śmierć jest udziałem ludzkiego pogłowia”. Quo HI. 250. Dor.). Dziś rzeczownik oznacza wyłącznie stan liczebny zwierząt, i Wyraziście też przejawia się tendencja do zróżnicowania wyrazów, które odnoszą się do podobnych cech i działań ludzi oraz przedmiotów. Dobry przykład może stanowić przymiotnik pochyły, dziś określający wyłącznie cechy rzeczy, kiedyś także — właściwości istot żywych: ..staruszek pochyły”- Koch. P., Ręcz.; Słownik Staropolski zaświadcza też użycie tego wyrazu w przenośnym odcieniu skłonny do upadku moralnego’. Postawić — to dziś wyłącznie ulokować przedmiot', uszkodzić zaś znaczy "zepsuć jakąś rzecz, najczęściej mechanizm, a także dzieło sztuki (rzeźbę, obraz itp.)^r. To ograniczenie jest jednak stosunkowo świeżej daty. Kraszewski pisał np. ..Postawiono mnie w gościnnym pokoju, w baszcie na pierwszym piętrze". Pam. 99. Dor. >«. Vszkodzie zas w XIX w. regularni, w związkach z nazwami ludzi np Uu«kancow uszkodzonych pożarem roku 1799 hojnie zapomogi Bal.n M. Pols

••• „Straciwszy togo wodo. nte Ina®ęi    X

d bez matki jesteśmy ". Kalib. D»_?. m    ^

:am.; „Płodne maciora mysz JaW. ^ ^ _pwde w«ystkim »« Na ten okres pozwala datować    _ricUra, >. nu¹ mówi się

•iS^^SSwiisswsrsa

uwarunkowane, stanową ¹    ‘

ryelo ru><tn\mć DTZC(i    ^łlP'

ectwo Włodka: ..Samica międay ptak.11 __ _Msl<pnle sposób kwalifikowania ta¹o

asłą

I4S

223

1

3? ⁰ Sflii! ¹5 ilŁlTEr cxcell U -V mi samica; K    _frazeoio¹:cz-