P1070609

ni i 277 Por., zgodnie zresztą z bardzo dawną. co najmniej . .. wieczną tradycją takich zastosowań.

U'vdaje się. że zasada repartycyjna „żywotność — meżywotn dwukierunkowo nazwy odnoszono przede wszystkim do rcal_um ludzkiego maja tendencję do wycofywania się ze związków , u _mnicującymi przedmioty; np. podniebienie. ustabilizować. _w ireśc: górna część jamy ustnej', wyszło z obiegu jako nazwa firmamentu skóra stała się tylko nazwą wierzchniej powłok zwierzęcego, natomiast jako oznaczenie pokrywy tkanek roślin specjalizował się wyraz kora bądź skórka itp.

Można by się było dopatry wać w zmianach semantycznych ty_;,. nimiczno-repartycyjnego trzeciej jeszcze tendencji: do różnicowania odnoszonych pierwotnie zarówno do mężczyzn, jak i do kobiet Działa -jednak w sposób mniej „naoczny , bo zaświadcza ją znaczni, nv. liczba przykładów. Za jej przejaw uznać jednak można dzuj, wyra.-podrostek i podlotek, które określały bez różnicy zarówno dorasta , panienkę, jak i dorastającego młodzieńca. Sienkiewicz pisze np. ..Pod7, 1 ty obu płci i starcy orali i siali oziminy”. Pot. VI. 211, Dor.; _a inne przykłady dziewiętnastowieczne: „(...) Będąc niegdyś podlotku _n. studencikiem na wakacjach, przez płot przełaziłem . Gordon Sołdat 15o ..Chłopiec podlotek zazdrości skrzydeł dwu synogarlicom Słów. B,_:1 127; ..Dziewczyna, młodziutki podrostek, trzyma fiołki w ręku". Kromer Listy II. 249. Dor. Obecne rozgraniczenie obu nazw (podrostek 'o m- /-czyżnie’ — podlotek *o kobiecie') położyło kres ich wspólnofunkcyjnosc: i wym;enności. Niemożliwe byłoby też dziś odniesienie nazwy dzietein.-(ew*entuainie w postaci zmaskulinizowanej dziewic) do niewinnego mężczyzny, tak jak to się zdarzało w* XVI w., np. „Ci są. którzy się z niewiastami nie pokalali. bo dziewicami są”. Wuj. N. T. Apoc. 14.4; ..Wszystka orda księżej papieskiej, którzy dlatego dziewicami zostali, aby tym więtsze nieczystości płodzić mogli". Krów. Obr. 227, Sł. Sz.

Wydaje się. ze najwyraziściej przejawia się tendencja do wyodrębnili.. grupy nazw realiów związanych ze środowiskiem ludzkim i że właśni-ona stanowi bodziec większości przeobrażeń synonimiczno-repartycyjiiy n Bardzo wyraźnie ujawniła się ona w ewolucji wyrazu osoba mająceg

^lt> Już w słowniku Mączyńskiogo zawarta jest definicja: „Uszkadzam    .cka¹...

komu czc. albo czego inszego", autor zaś siedemnastowieczny pisze „Uszkodzeń: ^nK'* przyjaciele do obozu wrócili". Warg. Cez. 33. L.

^m Jeszcze jednak u autorów* dziewiętnastowiecznych trafiają się użycia ^aa'^A ' typu, np. „Sufit, czyli podniebienie tej sali, kazał Zygmunt August ozdobić m; .f nej roboty rzeźbami '. Baliń. M. Pisma 1. 299. Dor.

^ł* Mączyński traktuje oba wyrazy jako dublety w funkcji oznaczania roślin („skóra abo, jak niektórzy mówią, kora”); por. także inne przykłady ^/A'; stowiecziic lub siedemnastowieczne zaświadczające takie użycia: „Pierwsza na drzewach wierzchną a grubą łubem zowią”. Cresc. 54. „Trzeba skory i ^Lłr‘*-^eby z bydlęcej była do buta cholewa”. Pot Pocz 396, L.

B^stkospuicl w jed,„ ,. ,,_h.    ‘Pn.v nv,. ,«_M,

Kidy¹ °¹⁶¹ⁿ' ^anłc1on‘¹    ,v ♦ .

tAysno do poatan ludzku-, _aW V ^[2ttć Kz«¹^_Wnłfc .

SjbUHa politując, prz^^ ^ttuzww-r££!^{3 2}

l n¹xv. t do wyglndu rosh_nv ,_/v ^kłl/1"‘u piski-nr _Bi'rk‘ n '"Z²

K¹dz>- potem się ukazuje _c, v ‘ ^im'^otu (..Pierwsi rw ! ^{m W1 L)}

Et »0; ..W wnum,    ™

t.r.- ';?S«

typowy"' dln X\I _w. n_ns,,_;pw .,,    ' P^--drmotów w ,_ym

W KIN w ukąUUowa!    modyfu^

było etosowa, tylko w odn.con.u do tZ,?™ Równik mote, stąpi!” uahstraki yjnicnif _jeg0 ,_r,<^{4 1}<³ !«zczc r,„ ru-■Sbiestow, .- i ('jednostka lud/k.' ' "•^5h‘^ry^sty«ne dla polska, kretn.% fizyczne znaczente pusta, _ks7taU- "?'¹'^ywal w miano»ncie koo-swą nad gronem dostojników ( _Gomu,    wota,

Sam pr¹eb.-_B repartycji synonm,,,.., m, -_a^t \ ' podleca pewnym ogólmejszym pra,v,dlo_Wo4ci™ ,    " t⁰¹'""²-

starszy, tradycyjme używany w pewnym zakres,    ⁷ "^P' ^w1m

partycji „zachowuje dla siebie¹’ sfere uzvt i    dniowym, porę-

Łczonv niż jego synon.m _kcji. Tak np. wygląda dztś udział dwóek

i^c,'^;" » °^{golnym zakr}«^l” » tnantycznym pokonvw¹'

«bS,ciy-«c łączy stą z rzeczowmkam, abstrakcyjnym, o różne," treści jjprzezwy< i>; :ac opory, trudność, przeszkody, skłonność do czego, nieśmy loścS obawę ltp.), podczas gdy jego starszy odpowiednik orzemagać -jedynie z niektórymi nazwami uczuć (wstręt, zakłopotanie, obawę) w Izba utrwaliła się ostatecznie w treści pomieszczenie mieszkalne w domu wiejskim¹, choć jeszcze w XVIII synonimy pokój i izba były zakresowo zbieżne (por. przykłady redakcyjne Lindego: ..izba jadalna" i „pokój jadalny ", objaśniony jako „izba stołowa") ^u\

Zjawisko nazwane przez nas rcpartycją syr.onimicznu — \o tylko jedna z możliwych form likwidowania polisemii lub zbytniej rozległości zakresi snaczemowego niektórych wyrazów. Poza bowiem wtórnym podziaUn pewnej sfery znaczeniowej między liczniejsze niż dotychczas element}

1

mumy treści wyrazu izba. staje v.ę    wiln.cza cba HarcrdciJ; :<

2

naści publicznej luli instytucji u--ba pttyjtf. tzba r^emusimcz

3

to jednak na razie znaczenie kontekstowe.

4

»« „Wydała ziemia drzewo czym.ice owoc i ' Każde wodlu¹ o>obv swojej 3 Leoj

••feakow.uK przemogą, był i¹:iodto >> nmuimcmy ■■■«:&I; tW.Urou-oc. np „Tu przemów kolor czenrom

ble m.ilej, Jazda przemagalu Jeż, WD. 2«. Z tato jcd.uk «kr«u Mtai <¹« cte usunięty na przełomie XIX t XX w.    _nr..._d. u-dcncja do kolejn

^J“ W najnowszej pob/.czyzme »’^5Z0J^“ ^    ‘ _nar¹₄ pom:«¹cwnu *****

5

¹¹ — Rozwój semantyczny