P1070610
. . , tomu samemu celowi mogą służyć określono zabio», .
.™m.lc MM» mmmmm, mmmm .
'■""„i, niektórych funkcji wyrazów wieloznacznych precz Mruk,,,
ZZ SfcUlonc" — romposito. Ten typ zmian morfologiczne
nvch omawtnl Enfil Ohmann w swych pracach poświęconych hun;
niemieckiej • ,
Tendencją do usunięcia homonimicznych wyrazów Strr
. ~----- tłumaczy on szerzenie się tautologicznych vT p, ,,
to całkowicie jednoznacznych formacji złożonych mu
_ ssrogel (dosłownie: 'struś — ptak'). Na tym samym j
powstały precyzyjniejsze ekwiwalenty słów Mahl posiłek' i Mani : '
homonimicznych względem Mahl umowa (dziś przestarzałego) i .Ullł;
•pvsk* — mianowicie złożenia Mahlzeit i Maulcsel (dosłownie: ’nmł
nicniłccktej 1<ł . , .
jil do usunięcia homonimicznych wyrazów ytrn,.
i Strata* struś’ tłumaczy on szerzenie się tautologicznych u ,,, sensie, ale za to całkowicie Jednoznacznych formac ji rfotonyefwthc ttrauss i Strausi
osioł*).
Ton sposób unikania konfliktów znaczeniowych w języku niemi, obfitującym w struktury złożone, wydaje się naturalny. Ciekaw, ,sl jednak to, że odgrywa on pewną rolę i w historii słownictwa poi, .1U języka raczej ..niekompozycyjnego”. i kto wie, czy nie jest jedną ? pr/y. czyn stopniowego, ale stałego wzrostu liczby polskich złożeń.
oto typowe przykłady morfologicznego sposobu likwidowania semii, grożącej nieporozumieniem. Do połowy XIX w. przymiotni dobny miał dwa znaczenia: 'zbliżony, analogiczny do kogo lub ;• i 'możliwy*, np. „Nie jest rzeczą podobną, aby większa liczba icm::> i, i niesprawiedliwych być miała”. Kossak. Oby w. 224, Dor. Ta sama ob<.-czność treści charakteryzowała wyrazy od niego pochodne: przysłńwk podobnie („Sądzę (...), że najpodobniej sejm będzie otwarty”. Smolka i Dzień. 125, Dor.) i rzeczownik podobieństwo („W grze jest podobieństwo wygrania i przegrania”. Libelt Gra 209, Dor.). Ale już w polszczy, i. • osiemnastowiecznej zaczynają z nimi konkurować dublety: formacje . l * żonę prawdopozorny lub prawdopodobny i prawdopodobność albo pru »■ podobieństwo (np. „prawdopozorne niebezpieczeństwo”, Gal. Cyw. 2. 140; ..Przewidzieć skutki sprawy swojej z niejaką prawdopodobnością”. Mo 75, 650, L), które ostatecznie wyparły przymiotnik podobny i jego d v waty z zakresu znaczeniowego możliwy, możliwość*.
Dziewiętnastowieczna jeszcze naz.wa powieściarz, mająca zarow * starsze znaczenie 'bajarz, opowiadacz’, jak treść nowszą, zwężona a doli tworów powieściowych', wyszła całkowicie z. obiegu w pierwszej um!.* : w drugiej zaś ustąpiła miejsca strukturze uściślonej powieściojnnu: 1 1
im Vbrr liomoniiTuw und Homonyme tm Deuttchen. „Annales Acadi-tn:a tuumm Ftnnlcar” Seria B XXXII, Helsinki 1034; Ober die Wirkung <l'r '
im Deuttchen. „Wirkendes Wort” 105J, z. 1.
rulelne przesunięcia unshmh, t macjo powieściami („Mo/m, b pogodnych; lor-
fó«c^Hn " n* obszerną powiośfc- ry, ci**ym P^^laraldm trybem („Czeska czytelnio (...) zWzy|;( w ■ »-« I w. 48. 1857). potoUMnmwo Europy h*d opowiadaniem * 1 “•' ł>owicfeiafstwa zachodni*)
pum. ni (2, 310) — nu trv Pł«sWnycł> (. , mlo*ti*óc*<fe“. Mae
K«obra*.... , dmv. h. „n, ^ X,X ' XX w
towwlos. W czasai h "T^Z W b,rdło mwUłrideł
WW*al,‘7-"" dwóch procesów .T**0 ,‘Ch ^ "***»»■«>*• nicienia wtclozmu/nosc, mm m, ' " ncoło*taB»* złożonego i o«W-
uchwytna. Można tylko przypus,^,.' • .?*] * 1? w«*<nt“ trudno Bjlticordl/l> usunęła staro pr/wini*™ ,a'in*k» m.tortłrdU* ipor.
SE 1) 'niesienie pomocl'. ^
czego* przejmując całkowici.. ..„kres pu'r^y » ' UkOChanie k°*° 'Ub
I.^prowadzanie Wtórnych eomporitów je, oczywiicic w polnoyfej
procesem n e tak częstym - , okresowo ograniczonym, bo następuję tylko w tategou, rzeczowników , pamiętników. Natomiast bywaj.i Pętane przede wszystkim w drodze prehkaacjl. Właściwy rtar-wej polszczy źm. uzus. polegający na uperowaniu wieloznacznymi czasownikami podstawowymi, zmienia się radykalnie mniej wiece) od potowy ;jyni w*i w poszczególnych funkcjach znaczeniowych poluwmicrnej podstawy stabilizują się mianowicie uściślone formy prefiksalne. Kilka przy* kładów pozwoli zilustrować Istotę tego przebiegu. Czasownika ciciryc w XVI w. używano w dwóch znaczeniach: budzić radość i 'łagodzić smutek, dodawać otuchy’ („Przyszedł mi\ż cieszący ją, by się nie smęciło Hej. Zwierz. 44 v; „Ale pani, widząc gościa smutnego, cieszyła jego”. Hist. Rzym. 52 v, Sł. Sz.). Wkrótce jednak w drugiej funkcji wyparła go wtórna formacja imperfektywna pocieszać.
Wieloznaczny czasownik ganiąc aż do schyłku XIX w. mógł występować w postaci bezprefiksalnej (..l patrzy na nią. garnie ją do *iebi • Wędr. 19/1901; ..Wszystkie pieniądze garnie do siebie ’. Sewer Nufta III. 244. Dor.), zastąpionej potem przez dwie struktury pochodne: przygarnąć i zagarnąć.
Charakter szc/. golnie /.łożony miała struktura semantyczna czaaownto padać (się); dziś odpowiada mu znaczeniowo cala seria czasowników prett-
'=• Pocziitkouo nv«t.i wymwjf j ^ „n w Ro.-m .uu mutra, Polikarpa w śmkr-w znaczeniu •miłosiecdzie i>ojuvv U - ^dne- mxiosct-, albo * r etiersu
c<q”: „DttwU* wszytki przez htoici. odwrotni*. milo«enizic * n*l-
Pulawskim: „Prawy czym mll°* ‘ ^P^l£edy SdtA ‘miłość’, np. „O tein to mi-ttfurszych tekstach poJzzwyzity mie^ - Iek^dy dwojąć rzecz macie rozu-
losierd/;u. cotci jest Je Chrystus ku Jmn
mleć”. K Gil. 179b. Sł. Stp.
i&*
Wyszukiwarka