P1070615

nspokto wanego <np. potlumió stłumić’; „Potłumiłcm w sol), „cnie- Jsnk Opow. 124. Dor.; pomknąć zniknąć*; „ledwie śnu_T, , kł> pierwszy zanucił skowronek**. Mick. Konrad 109. Dor ), ponadto bardzo różne znaczenia konkretne: inchoatywne: (ńp. poprzy jaźnie- _su. przyjn.    .Panowie >uż ze sobą poprzyjąźpieni *. Swdęt A

5.1. Dor.) i przeciwnie — terminatywne bądź efektywne (np. p_()p„_lL. , piać’. Takie to złoto; kto z nim rozpoczyna, w dniu rzecz pop,_nn • y. p 96, L; pośledzić ‘wyśledzić’; „Nad jogo kursem czuwa rektor i dzi. ] vdziału i nic w kursie jego zdrożnego nie posłodzili l.cl Nowos 76. i ) Częściej też niż dziś sygnalizował odcień partyiywny (np pnki,_:i_: przyklęknąć*). Stopniowe ograniczanie zakresu funkcjonalnego _pn f_lk po- (głównie do znaczenia dystrybutywnego, por. poiosfoteać, po_m,_/r ‘ brzękiwać itp.). a zwłaszcza niemal całkowite jego wyparcie przez rostek z ze- z funkcji czysto aspektowej — spowodowało masowe wwi, , dzenic z obiegu tych członów par dubletowych, które były utworzone ty: formantem. np. pośmiewać// wyśmiewać, policzać się// zaliczać się, _pou‘ iać//zaufać_t poszpecić//oszpecić. ponurzyć//zanurzyć, pośpic//uspi_{( p} czerpnąc t zaczerpnąć i wielu innych ^,7°.

Czynniki leksykaino-semantyczne, powodujące eliminację lub stabilizowanie się w obiegu poszczególnych dubletów słowotwórczych, nie działają już w większych seriach wyrazów', mają charakter swoisty w każdym konkretnym wypadku. Można jednak powiedzieć ogólniej, żo niewielkie szanse na zwycięstwa w- rywalizacji ze strukturami współ pod stawowym! mają elementy dwuznaczne i nieprecyzyjne. Charakterystycz: jest np. proces wypierania niektórych nazw pierwotnych przez ich derywaty — zdrobnienia, które się desemantyzują i przejmują funkcję wyrazów podstawowych: podpina-podpinka (por. „Załamała ręce rzucone na źle wyprane koronki pod piny”. Zar. Chusta 21), spina-spinka itp. Warto jednak zwrócić uwagę na to. żc większość owych starszych struktur ma charakter homonimiczny (np. spina I spinka*. II kręgosłup, grzbiet* — archaiczne współcześnie, ale żywe jeszcze na przełomie XVIII i XIX w. ^::: III. 3 os. 1. poj. cz. ter. czasowmika spinać). To samo podłoże — tendencję do dehomonimizacji — ma w' wielu wypadkach zjawisko ekspansji przymiotników z formantem -ow(y). Sufiks -n(y), tworzący ich dublety, nie podlega ograniczeniom, jeśli chodzi o typ bazy derywacyjnej, formn-

Proces ten w szczególnym nasileniu przejawił się u schyłku XIX w Az ' jego trzeciej ćwierci natomiast wszystkie wymienione czasowniki były w pi-lm •'>_* wyrai jednostkami leksykalnymi; por. „Pośmiewali się z takiej tkliwości matczynej" Reym. cyt. SW. ..Czcigodny małżonek policzał się do znakomitości naszej mieśćmy*’ Loł Wał. Noce 104; „Drudzy (...) poufali swoim przybocznym Sy.»"■ L;t I 34. „Była to już <.„) niemłoda kobieta (...) poszpecona bardzo od ospy S^eKierz 29. ..Ponurza dłoń w chrzcielnicy”. Wysp. Skałka 278. „Pośpionc lezą ^:,‘⁰'^ł ludy” Wysp. Legion II. 225. ,Z „Historii narodu polskiego” Naruszewicza pocz»-xp*’-« lerr. wiele szczegółów'*. Zer. Dzień. 1, 66, Dor itp.

^1,1 „Ta piszczel, a ta spinę znalazła z żebrami”. Karp. Zab. VII, 35. Doi

jo zarówno struktury odry

jsss£ tri^;i:»'“™.    —

do dobr.-Ko Szujski -sir Sk Z ™ ^k P" »„_pm<!^_{y do} lUJ„ _m/

podsUwuun ). Zwyci, ,_{two [t},_r^“^ P« Ty, ZycU MM W* _ noczownikii usu,.,|„    ' ' £'^,,au’°®V. „wt^ującel tylko do

«>• ”^WSZ° ^u*>^{<lu s,}°wa homonimiczni '^lor”"‘«'«U. która towzry-Elimmow_H.,„. możliwo*-! konflikt* ciem homonimów , z.y _s|_{ów wielo}J*^{W zn}*^c“ⁿⁱ«»y«h związane) z. uzy-sobem przez ich słowotwórczo z_róż ^7nyC" ^na*tępuje tez innym «po-semantyeznych W słownictwu., su?"'?*?* ^{W po}*^zc2e8^6lny^ch funkcjach montmy. mionie (su,-j przeobrazi.1- i ! f^X’^{lwcXyzny w}y^st*łP<>*ały dwa ho-mienię, albo blednieje _allw. yK„*„'    ' ’ ^np* ”^Gdy ^ci^ ^uj”*. zaraz kolor

i mieni,- podawaj    ^    ^{1 L} “

i ożywać chrześcijaninem, a utwnkow ch^ " w u ““ ^m,rn“ ¹

Rej. Post J i 5. L. U schvłk yiy ^hr7***łjanskich me naśladować*.

dnoznacznym rormacjom^ik^nym^    -

i Takaż to szkoda ->    ■    P^lerwszy — wyrazom ramienic

(„Jaka/ to .szkoda, _t). mieniąc zon swoich mc m,«na" Tcat 14 88 U od-

mienie, zmienić (..Jako sie lud/ki..    ^h

rs i    i ^!Ud/kle wole mienią i mniemania*’. Jag. Wyb.

C4, „Lata się mienią, lecz me natura w człowieku”. Nar. Dz. 3. 216 L). drugi - derywatowi wymienić (..Hasło wiary, przez które by rozeznawam byli wierni od innowierców, gdyby mienić hasło zapytani byli”. Smotr. IB* 22, L), Analogiczny rozwój stał się udziałem dwóch homonimów fcró-^ czynić krótszym (dziś skrócić) i 2) poskramiać’ (obecnie ukrócić) ^ł?1.

Spośród bezprzedrostkowych czasowników wieloznacznych można wymienić formację posazyć, zastąpioną dwoma derywatami prefikaalnymi: uposażyć i wyposażyć („Umarł w ubóstwie wielkim i córkom posagu nie zostawiwszy, które aż panowie (...) posażyli”. Kosz. Lor. 150, L; .Posazył klasztory, zakładał szpitale”. Ujej. K, cyt. SW).

Procesy uściślające obejmują też już ustabilizowane w zasobie słownym grupy czy pola znaczeniowe derywatów prefiksalnych tej samej podstawy. W starszej polszczyżnie ich zakresy zazwyczaj w sposób mało przejrzysty krzyżowały się i zachodziły na siebie, tak że każdy z ruch

ć * nuar-

ro«k«* po-

ki. łaskawy”. XV w. w. mi .    :*\_1PK V. 77. SI Stp..

kować się : „Korzył »»Ć. kro ku ^    •    • _M XV w.. St StpJ.

Bfrłiwość. łagodność („krotko* albo ł®^1wwc

237

1

--Bruckner .SE) wy wdn