P1080870

112 Łfn:KATt'KA QXOSnrKA OŁOWNE WII-R/J-NIA. JE/YK SVMIK)IICZNY

uciec/ki 7 Egiptu: w spekulacji gnosiyckicj i alcksandryjsko-żydowskicj stanowiła ona alegoryczne wyrażenia na opuszczenie ciała lub świata przez dus/c Stąd Morze Czerwone siało się symbolem wód dzielących dwa .<wiatv. Przez prostą zamianę samogłosek - suf (czerwony) na w/(koniec) - Mor/e Suf mogło być uiożsamione z „morzem końca”, izn. śmierci. Plemię dusz. Ogół wierzących, czyli mandcjczyków.

Piahil. Jeden z"Utrów; jako wykonawca kosmogonicznych planów Utrów jesi najhardziej bezpośrednio związany z kształtowaniem tego świata, a więc jesi mandejskim demiurgiem. Imię Ptah-il to połączenie egipskiego boga-r/cmieślnika Pmh z semickim - // (..bóg”). Fakt. żc imię demiurga wzięte jest z panteonu egipskiego jest niewątpliwie związany z symboliczną rola Egiptu jako reprezentanta świata materialnego (zob. pod hasłem „Morze Suf*).

Kuba. „Duch", w pełniejszym brzmieniu także Ruha d’Qudsza, „Duch Święty- (!), główny żeński demon mandcjczyków, całkowicie zła matka siedmiu Piance zob. wyjaśnienie w przypisie 25 tego rozdziału.

Sz*kinu. „Zamieszkanie”, mianowicie istot światłości (np. Życia, poszczególnych Utrów): pojęcie stosowane przez mandcjczyków przeważnie w sensie dosłownym, w znaczeniu chwały jako aureoli otaczającej te istoty niczym ich mieszkanie; czasami jednak również w sensie osobowym, jakiego termin ten nabrał w spekulacji żydowskiej (por. manichcjskic sz‘kinas będące synonimem „eonów”, osobowych mocy otaczających najwyższe bóstwo).

Światy. Almaya, znaczyć też może „byty”, a niekiedy, mimo formy liczby mnogiej, również pojedynczy „świat”; na ogól nic ma pewności o które z różnych znaczeń wdanym wypadku chodzi.

TYbil. Starotestamentalna tevet, „ziemia”, „terra firma”, używana prze z mandcjczyków jako nazwa oznaczająca świat ziemski i zawsze wskazująca na jego nikczcmność przeciwstawioną czystości świata boskiego.

l,tra. Nazwa istot boskich poniżej Wielkiego Many i Pierwszego Życia, które można przyrównać do aniołów i archaniołów w myśli żydowskiej i chrześcijańskiej. Nazwa ta wyparła powszechny semicki termin mat’ach używany w Starym Testamencie w odniesieniu do aniołów: tam, gdzie ta starsza nazwa pojawia się w pismach mandejskich oznacza ona duchy czarów albo złe duchy. Dosłownym znaczeniem słowa Utrą jest „bogactwo” czy „dostatek” wskazujące na to, iż istoty te są cmanacjami boskiej pełni. Zostały one zrodzone (częściowo w porządku za pośredniczenia) w obrębie świata

GNOSTYCKA obrazowość i język symboliczny

113

światłości i wraz z ich indywidualnymi sz/kinami ów świat tworzą. Niektóre z nich jednak mają skłonność do schodzenia na drogę błędu (zob. hasło „mocno oparty”).

Woda mętna. Wzburzona woda, dosł. „woda Otchłani" (lub Chaosu): pierwotne tworzywo świata ciemności, z którym zmieszała się woda Żywa.

Woda żywa. Płynąca woda szlachetnego pochodzenia, tworząca strumienie zwane przez mandcjczyków Jordanami" (co być może wskazuje na geograficzne pochodzenie wspólnoty mandejskicj). Tylko taka woda może być użyta w celach rytualnych, tj. do częstych chrztów, które stanowią główną cechę mandejskiego kultu. Z tego też powodu mandcjczycy mogli osiedlać się tylko w pobliżu rzek. Wyrażenie „woda żywa” przejęte jest prawdopodobnie ze Starego Testamentu (zob. Rdz. 26, 19, Kpi. 14, 5. 50). Jej przeciwieństwem jest woda stojąca i wzburzone wody morza — zob. „Woda mętna”.

GAHfflS