P1080926

224 gnostyckii systemy dokikynai.ni-:

B. SYSTEM

Niniejszej rekonstrukcji szczegółowego systemu manichcjskicgo dokonamy głównie w oparciu o syryjską relację Teodora bar Konai. uzupełniając ją materiałami pochodzącymi /. analogicznych tekstów, które wiążą się z tema-ty ką omawianych ustępów i umożliwiają pełniejszą prezentację rozważanych przez nas i dci. Takie analogiczne wersje znaleźć możemy w utworze ..Acta Archclar (cytowanym tu jako ..Hegemonius"), w pismach Aleksandra z Likopołis. Tvtusa z Bostry, Sewera z Antiochii, Teodoreta. św. Augustyna i Mohammeda En-Nadima. Ponieważ nasza relacja nic jest w zamierzeniu specjalistycznym studium źródeł, oszczędzimy tu czytelnikowi zaznaczania pochodzenia wszystkich poszczególnych ustępów, które co raz i bez uporządkowanej kolejności będziemy wykorzystywać w naszej prezentacji. Zastosowana tu metoda mozaikowa nic ma na celu rekonstrukcji hipotetycznego oryginału, lecz jedynie, dokonanego dla wygody czytelnika nicspecjali-sty, synoptycznego wykorzystania rozproszonych fragmentów, które ocalały.

Zasady Pierwotne

„Nim zaistniały niebo i ziemia i wszystko, co je napełnia, istniały dwie natury - natura dobra i zła.¹⁵⁶ Są one od siebie oddzielone. Zasada dobra zamieszkuje w miejscu Światłości i zwana jest ‘Ojcem Wielkości*. Na zewnątrz mego mieszka jego pięć Sz*kin:¹⁵⁷ Inteligencja. Wiedza, Myśl, Rozwaga, Postanowienie. Zasada zla zwana jest ‘Królem Ciemności’, który zamieszkuje swą krainę Ciemności i jest otoczony przez swoich pięć Eonów (bądź •Światów’): Ognia. Dymu, Wiatru. Wody i Ciemności. Świat Światłości graniczy ze światem Ciemności i obu tych światów nic rozdziela żadna ściana.” (bar Konai)

TSki jest „fundament” tej nauki i wszelkie relacje na temat doktryny Marnego rozpoczynają od owego przeciwstawienia dwóch zasad pierwotnych. Manichejczycy perscy, idąc za własną tradycją zaratustriańską, nazywali upersomfikowaną Ciemność Arymanem, zaś źródła arabskie Arcydiabłcm

** „Natury": również „zasady", „subsiancjc", „byty", „korzenie". W zaratustnartskich „Ga-tach", które służyły l u za wzór. były one nazywane „dwoma duchami pierwotnymi" i „bliźniętami". „Dobra i zła": także „światłość i ciemność". „Bóg i materia".

¹⁵⁷ Patrz wyjaśnienie zamieszczone w Słowniku, s. 112. W źródłach nicsyryjskich zwane są „członkami Boga", a także „mocami" i „eonami".

*'f-n_tos^ 25

U. ^'P^{icnia Używa}' 8° 'flw.fc* sam Mani 3J 7„|^{WkU k}°^p,yj^Skim-

w języku syryjskim) pismach. określając _WmZ ^(przcwa/nic P>“ⁿ^h jednakże rzeczą równic pewną jest i„ ,z u„ ^ J^cs°^{,crminu rasaJ}<: *»»• funkcji mitologicznej postaci, a nic filo/ofLneeo'T^{spuic awSK w} obowy charakter, ale posiada te/ aktvwn ^{8 [X}'^)qcia' ^{Ma ona n}'c tylko

«■'<•■■■ w ł* £ s>rrr tsr-■“ ^i,6rei -

która jest „zda" jedynie w sensie _p|UL? T_n ! "!* ^{paSywna ma,cria}>-ro/umiemy pozorną sprzeczność w jednoczonym na^u ^ria” i czymś „niematerialnym i umvslowvm" ' ‘ ^Cłcmnoścl »ma-powiada się. tt ..zdobyta niegdyś zdolnośćSc^ElSm)⁰'* N' t^T'" Lraźne odróżnienie ntanichcjskicj hyle od hyle putina i aL ^    ’

sadzone zostato w relacji biegłego w

te Mani przypisuje ,c, posiadanie swoistych mocy. zdol„<£porSS

jak «* ^{wlasnc di}‘^żcn,a- ^k,ńrc <* ^Wch różnią się tylko ,vT że « poruszenia to „bezładny ruch", jej dążenia to ..zda' zadza"/_icj m<2 2

symbolizuje „mroczny pożerający ogień". Materia jest ,u czym/ _xaZZ różnym od tego. co dla filozofów było tylko biernym subsiraicm, że tożsama z „ją Ciemność jest w stosunku do przeciwstawnej sobie zasady stroną picr-wolnie aktywną. Dopiero w odpowiedzi na pierwotny atak Ciemności trwa-jąca nieruchomo Światłość zmuszona zostaje do działania.

w Odniesieniu do przeszłości obie dziedziny bytu są wspólwicczne- nic _mają one początku, ale same są początkami, chociaż powiada się niekiedy iż Szatan jako osobowe wcielenie Ciemności poczęty został z jej preegzy-

stujących elementów.'*’ W każdym razie te dwie dziedziny jako takie istnieją obok siebie nic posiadając ze sobą żadnych punktów wspólnych. Co więcej.