P1080961

294 gnostycyzm a umyslowość klasyczna

jesi pokora, wolno nam nawac' cnotami wyr/cczcnia: tym. co na tej drod_/c zostaje odrzucone jest Ja człowieka naturalnego. Co prawda ich pozytywne uzupełnienie stanowią wiara, nadzieja i miłość, jednakże — choć te trzy faktycznie nazwano później „cnotami i jako takie dołączyły one do czterech „cnót kardynalnych” filozofii starożytnej - jest rzeczą oczywistą, ze z punktu widzenia pierwotnego znaczenia terminu „cnota" można je w ten sposób określić jedynie w sensie bardzo paradoksalnym. Będąc bowiem dalekie od potwierdzania autonomicznej wartości osobowości, zakładają one radykalną niezdolność osiągnięcia przez człowieka indywidualnej doskonałości, co wię. cej zaś w samym ich znaczeniu kryje się uznanie tej niezdolności, tzn. właściwe pokorze negatywne nastawienie względem Ja. W istocie są one. podobnie jak cnoty wymienione poprzednio, zaprzeczeniem orać.^2I3

Pozaświatowy punkt odniesienia wszystkich tych „cnót” i deprecjacja wartości naturalnych, w tym osobowej autonomii, są to fakty znane wystarczająco dobrze, by nic zachodziła potrzeba ich szerokiego omawiania. Aby się jednak nic wydawało. że odzwierciedlają one wyłącznic stanowisko chrześcijańskie i są z konieczności związane z doktrynami grzechu pierworodnego i zbawienia przez Krzyż, zaprezentujemy tu w ramach dygresji mniej sławny przypadek Filona Żula, u którego możemy zauważyć transformację klasycznego pojęcia orać w stadium rzeczywistego dyskursu łączącego zagadnienie z tradycją filozoficzną. Przekonamy się następnie, iż do tej rcintcrprctacji świata etycznego dochodzi właśnie pod wpływem religii transcendentalnej w ogóle.

Cnota według Filona Żyda

Filon był w wystarczającym stopniu spadkobiercą tradycji stoickiej i platońskiej, aby we własnej myśli przyznać pojęciu aretć ważne miejsce. Ale jak w świetle jego prezentacji cnota ta obecnie wygląda? Po pierwsze, Filon niestrudzenie podkreśla, iż cnoty nic powstają w duszy samodzielnie, lecz pochodzą od Boga: wkraczają one do duszy, jak mówi, „z zewnątrz” bądź „z góry” za sprawą bożej łaski i bez żadnego w tym udziału ze strony jaźni. Ich twórcą jest wyłącznic Bóg. Dusza nic cechuje się wrodzoną doskonałością i

^2,3 Samo to słowo w Nowym Testamencie niemal się nic pojawia. We wszystkich Ustach św. Pawła obfitujących w słownictwo związane z moralnymi napomnieniami spotyka my go tylko jeden raz, a i wówczas nic ma ono tam żadnego szczególnego znaczenia (Flp 4,8; prócz tego pojawia się ono w związku z człowiekiem jeszcze tylko raz w 2 P 1,5). M i Iczcn ic to jest samo w sobie wymowne: słowo to nic przystaje do intencji pierwszych autorów chrześcijańskich.

—-----liiJ^OSTYCKIFJ

jedynie mo/c ona jej pragnąć.214 _A|    “------™

Włożonego w /dobycie cnoiy, dusz , „,^na'^VC' ^lcK° pragnienia „alc^y uznać za pochodzące od Boga _kló Opisać sobie- .. '^‘^,ku dążeniem do cnoty.** _By opisać te    (ud/iclat j!    "^,c*

ludzkiej. Filon posługuje się różnorodna ??^{lci akl}>**no<c,, _na,""'^,zn zami siewu , rodzenia. Wskazuje to ^V ' ^ohra*>™.. «^.„«^,^⁵T^noSe*

gnostycktm ideę związku quasi-s_Cks‘J?^/P°^WS!l!c<:h"ioną równic/ '*< °^hra'

Żeńska zostaje zapłodniona przez Boga J?' ^{W k,ńr}^ jako^^ duszy, zasiać w niej cnotę, zapłodnić, Tpr^J^ «"«** o.Jorzyć pamiętając o zawartości Pierwotnego zn .i ^ ^Ur<^^,,la Piękna""" widzimy, jak bardzo nicgrccka jes, ,_a S^l”^ >^ak" ^ak<£wn*ci _Ja nie tylko Renesis cnoty w duszy ale ' ^{Wy braten}'c to dotyrw ^J A,bowiem według Filona Wad^noU |_a^    jej poMaSa

_lo „powinna jest jakimś nowym imperatywem^ ?*'"***'• pow,_{nna (a} aspekcie negatywnym. ,j. n.eprzys,_Ugiw_ania ^ ,^yC^ⁿ')-‘ właśnie w jej Cementem same, cnoty - _w ,_ym znaczeniu Tz7w ₍ !' "* ^si< *«0,nJ2 wistowi jest cechą konstytutywną cnoty i żc h? ^Sw'^a<,°mość w rzeczy

Dla znaczenia cnoty wytwarza to sytuacje JL ^{Cka w|a}*ncj nicości» tego. Ze Filon na modlę stoicką wychwala p«£^^rad0ksaln* Pomimo tradycji etycznej, nie opierają się już one na svTw ,tóć owa stała się dwuznaczna. Prawdziwym wsm    ^,tóci-

rozumianych w nowym sensie staje się raczci sn,^³'"” ^{tno,y 1} "Wpku stosunek do ich obecności. Podmiot może    ^{W )akl Ja}“ ^us,a'^a swój

osiągnięcie (i to jest pierwotne znaczcme ,? ,    ^Cn°^{,<; )ako wta}*ne

nalości): dla Filona taka postawa niejako niszczy"™'³?^C,yCZncjl^dosko' „cnót" i czyni z. nich występki; z tej racji żc mo^hJ ^ *^lnc“ °^^ct> samodoskonalenia się, są one raczej pokusami 7^°? “^/nanc “ ‘P⁰⁵⁰^ Późny jest umysł, jeżeli uważa siebie za równe™ Rom'??? ^{W S}°^b'^C' ** * “* ^a“^ta- ^ct“^{tó ,y}"“^w""'    i« «

^2M Por. _hMui. nom," 141, 258 i n

pasywność duszy; por. Cherub. 42 i nn.; Post Cai 55 Somn i ** ^d° ^prMM<ly Pokreślą ^m Sacr. Ab. cl Ci. 55; Somn. 1.60.    " ''⁶⁰