P1100200

Ry*. 19.25. Wyprowadzenie zależności między kkl i stałymi sieci w okładzie współrzędnych prostokątnych płaszczyzna hkl najbliższa od początku ukłuta djidi oś x na alk odcinków, oś y na ó/k odcinków, a oś t na c// odcinków; wielkości o, b. t„ podstawowymi wektorami; prostopadła do płaszczyzny poprowadzona z pccfiiku nil idu przaoca pbszczymc kki w punkcie D. odcinek OD jest odległością między płaszczyznowa Ą_a • > trójkątów prostokątnych .-fOF, f.OCi im podobnych, na które dzieli odcinek OD lub OF. oaak-doić trójkąty można wyznaczyć zależność dla <t„_u jako funkcji a, 0. c, h. k, i

19.8.3. Proszkowe metody dyfrakcyjne

Z równania (19.21) wynika, że dla wybranej A nie będzie ono spełnione dla dowolnej orientacji kryształu (przy dowolnym 6). Odległości międzypłaszczy/nauc mogą przybierać lylko pewną liczbę wartości zgodnie z zależnościami w tabl 19.2. Na przykład dla kryształu sześciennego największa wartość d₁₀₀ » a dln plan-czymy (100). Płaszczyzny ze wskaźnikami (200) - z rys. 19.24 — są tak gęsto obsadzone, jak płaszczyzna (100), d_J0Q =* a/2. Z równania (19.21) wynika, że dyfrakcja drugiego rzędu (n — 2) od płaszczyzny (100) koincyduje z dyfrakcją pierwszego rzędu od płaszczyzn (200). Analogicznie się dzieje dla innego układu płaszczyzn. Z powyższego wynika, te wystarczy rozważać tylko dyfrakcję pierwszego rzędu.

Najmniejsza odległość międzypłaszczyznowa w układzie ekwiwalentnych płaszczyzn odpowiada największej wartości kąta 0, przy czym musi być spełniona zależność, że sin    — 1. Z równania Braggów wynika, żc d_mia — A/2. Liczba kątów

odbicia $ jest więc ograniczona i nie jest wprost proporcjonalna do odległości fali użytego promieniowania.

Spełnienie równania Braggów sprawdza się eksperymentalnie różnymi sposobami. W praktyce są najczęściej używane ttw. metody proszkowe.

Duża liczba małych, statystycznie zorientowanych kryształów, zapewnia spełnienie zależności Braggów dla każdej możliwej dyfrakcji od płaszczyzn (h, k, ty W metodach proszkowych stosuje się promieniowanie monochromatyczne, w oclu uzyskania lepszych wyników próbkę się obraca.

Z filmowych technik rejestracyjnych (tego rodzaju promieniowanie rejestruje się na błonach fotograficznych) najczęściej spotyka się metodę Debye*a-SchcrrcrB, zasadę której przedstawiono na rys. I9.26a. Błona, znajdująca się na ścianie komory

29 —

Rys. 19.26. Organizacja doświadczenia w metodzie Dcbve'a-Scherrera każdy I» mM    ^sch4m?' na prawo) i odpowiada spełnieniu

równania Braggów nia otcresionego zbioru płaszczyzn: ciemne linie na wywołanym filmie otrzymanym metodą Dcbyc a-Schcrrcra, odpowiadają przecięciu stoików (a) z filmem; odległości między odpowiednimi limami są określone kątem 49 (b); zapis dyFaktograficzny dla drobnokiy-stalicznego materiału (c)

Rys. 19.27. Schemat dyfraktometru rentgenowskiego / - lampa rtg.2 - monochromator,3 - kolimator. 4 -

- górny i dolny, 5' - dzielniki promieni - prawy i lewy. 6 - kokmalor rejestracyjny. 7 - licznik scyntylacyjny

271