P1100297

system autorzy oznaczyli RX₉. Indeks ełucyjny w odróżnieniu od Kovatsłt 073,.. etyli ^inbdieci /'. _Vftędzy chicyjnym indeksem /' a teoretycznym nonnnem tv». prowadzili zależność

gdzie: RX₉ — wągfędna objętość retencji nieznanej substancji X w zakfcnośd od objętości retencji teoretycznego nonami, b — Współczynnik kierunkowy prostej w logarytmicznej zależności właściwej objętości retencji od liczby atomów węotś w cząsteczce n-parafin.

Hiucyjny indeks Evansa /' definiuje się jako 100-krotną liczbę atomów węglu hipotetycznej parafiny, która nm jednakowe dane elucyjne jak nieznana substancja X. Jej teoretyczny wzór jest C,. H*_ar-ar Na tej podstawie można obliczyć ze znanej względnej masy cząsteczkowej także dane elucyjne dowolnej substancji i nu odwrft 7. danych clucyjnycfi można określić względną masę cząsteczkową. Wzór de obli* ero mu względnych mas cząsteczkowych można wyprowadzić w następujący sposób:

* Cr+H(2I'+2) - 12,01/'-- 1,008 (2/' + 2) -

* 12,017' 4-2,016/'+2,016 = 14,027'+2,016 -

- 14.02 **-*** -14,02-9-1-2,016 -b

(3421)

- 14.02^-?^- + >28^5

gdzie Afrfwj, — równowagowa masa cząsteczkowa (teoretycznie obliczona), która śę różni cd rzeczywistej o wartość AM. Ta różnica jest jednak stała dlii określonego szeregu homologicznego, określonej fazy stacjonarnej i określonej temperatury.

34.3. PRZYRZĄDY DO CHROMATOC RAFII GAZOWEJ

Chromatograf gazowy składa się z następujących głównych elementów (rys. 34.1); 1) zbiornika ciśnieniowego z gazem nośnym, 2) urządzenia oczyszczającego i suszącego gaz nośny. 3) wentyla igłowego do dokładnej regulacji przepływu gazu, 4) manometru wstępnego. 5) przepływomierza, 6) termostatu z regulacją temperatury, 7) urządzenia dawkującego, 8) kolumny chromatograficznej, 9) detektora, 10) rejestratora.

Najważniejszymi częściami chromatografu gazowego są: kolumna chromatograficzna I rejestrator.

Ze zbiornika gaz nośny przechodzi przez wentyl redukcyjny, urządzenie czyszczące, suszące i przez wentyl igłowy służący do dokładnej regulacji przepływ gazu kierowanego na kolumnę chromatograficzną. Nu początku kolumny jest umieszczone urządzenie dawkujące do nanoszeniu próbki. 7. kolumny gaz nośny płyniepr»z detektor i dalej zwykle do atmosfery. Spadek ciśnienia w kolumnie chromatograficznej mierzy się ciśnieniomierzami, które są umieszczone przed kolumną, a niekiedy

/

_ukie /» nią. Przy pracy z substancjami, które m«ją temperaturą wrzenia wytszą _ajk 6a 70‘C, kolumna, oraz detektor muszą być icrmostacyzowaae na określoną Kcipcraturę. Sygnał z detektora rejestruje się czułym rejestrutorem.

34.3.1. Gaz nośny

Osz stosowany jako faza ruchoma musi być obojętny w stosunku do wyptł-o.eaia kolumny i do chroinatografowanych substancji. Najczęściej używa się azotu, wodoru, helu, argonu i dwutlenku węgla. Przy stosowaniu gazów o większej (wzgląd* jej) masie cząsteczkowej (np. w azocie) rozdzielanie substancji jest lepsze, ponieważ dyfuzja jest w nich mniejsza.

Natomiast gazy o mniejszej gęstości (np. wodór) mają lepsze przewodnictwo ckpłtie, co powoduje większą czułość niektórych układów detekcyjnych.

34.3-2. Kolumny chromatograficzne

Kolumny przygotowuje się z metalowych lub szklanych rurek o odpowiednich wymiarach. W specjalnych przypadkach mogą być również rurki z mas plastycznych. Materiał (jeżeli jest odpowiedni pod względem chemicznym i mechanicznym) nie mi wpływu na samo rozdzielanie. Zasadniczo rozróżnia się Uzy rodzaje kolumn chromatograficznych:

1. Kolumny analityczne» które są stosowane głównie do celów analitycznych. Mają średnice 4-8 mm i długość 50-200 cm. Długość kolumny musi być dla każ-dego przypadku specjalnie dobrana. Kolumna może mieć różny kształt; prosty, litery U albo W, spiralny itp. Kształt kolumny nic wpływa na rozdzielenie, głównym cąnnikicin, który ma duży wpływ na dalsze własności kolumny jest wypełnienie.

Z Kolumny preparatywne nie różnią się zasadniczo kształtem od kolumn analitycznych, natomiast ich rozmiary są proporcjonalnie większe. Średnice mają $-20 mm, długość, zależnie od celu, zwykle 5-10 ni, a w przypadkach specjalnych U-20 m.

3. Kolumny kapilarne różnią się od poprzednich rozmiarami i wypełnieniem. W zasadzie są to cienkie kapilary (metalowe, szklane, poliamidowe) z wewnętrzną taloicą 0,1-0,3 mm, o długości 50-300 m. Dla oszczędności miejsca zwykle są zwinięte w spirale.

34.3.3. Faza nieruchoma

Fazę nieruchomą w chromatografii gazowej tworzą: nośniki, które mają na swojej powierzchni osadzoną fazę ciekłą oraz adsorbenty.

Nośniki

Umożliwiają wprowadzenie do kolumny chromatograficznej stacjonarnej fazy ciekłej w odpowiedniej postaci. Muszą więc mieć dostatecznie rozwiniętą powierzchnię, porowatą strukturę, dostateczną odporność mechaniczną oraz nie mogą reagować z fazą stacjonarną i z rozdzielanymi substancjami nawet w podwyższonej

465

31 Fizyczne metody