P1040970

Jak widać, przychody środków publicznych pochodzą w lwiej części albo ze wzrostu naszego zadłużenia, albo ze sprzedaży majątku, albo wreszcie ze zwrotu kredytów czy pożyczek środków publicznych, których z kolei my udzieliliśmy w przeszłości. W tym właśnie sensie wszystkie te operacje mają charakter działań na majątku -papiery skarbowe dziś komuś sprzedane w przyszłości będzie trzeba wykupić, kredyty spłacić, majątku też bez końca sprzedawać nie można⁶.

Symetrycznie, rozchody środków publicznych są operacjami wykupu naszego zadłużenia (pomijając zakup ze środków publicznych aktywów majątkowych i udzielanie kredytów).

Na przykład w 2004 r. dochody budżetu państwa wyniosły 156,3 mld zl, tj. 17.6% PKB. dochody całego skonsolidowanego sektora finansów publicznych -357.3 mld zl. tj. 40,4% PKB, podczas gdy przychody budżetu państwa osiągnęły 177,6 mld zl (w 2003 r. przychody budżetu państwa wyniosły 171,1 mld zł). W 2005 r. dochody budżetu państwa mają wynieść 174,7 mld zł (18,3% PKB), dochody skonsolidowanego sektora finansów publicznych 386,7 mld zł (40,6% PKB), podczas gdy przychody budżetu państwa - 369,9 mld zl. Wydatki budżetu państwa w 2003 r. wyniosły 189,1 mld zł, a jego rozchody 134,0 mld zł, w 2004 r. wydatki wyniosły 197.7 mld zl, a rozchody 136,2 mld zł, natomiast w budżecie na 2005 r. wydatki budżetu państwa mają wynieść 209,7 mld zl, a rozchody 334,9 mld zł⁷.

Do środków publicznych, których ustawa o finansach publicznych nie zalicza ani do dochodów, ani do przychodów, należą środki z bezzwrotnej pomocy z Unii Europejskiej oraz z innych źródeł zagranicznych. Do tych pierwszych należą środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych (które Polska będzie otrzymywała do końca 2006 r.), środki z funduszy strukturalnych i z Funduszu Spójności, środki Europejskiego Funduszu Gwarancji i Orientacji Rolnych z Sekcji Gwarancji oraz inne (np. rekompensaty budżetowe czy środki na spełnienie wymogów Schengen (zob. s. 271).

Analogicznie jak dochody publiczne są bezzwrotną daniną na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego i niektórych innych jednostek sektora finansów publicznych, tak wydatki publiczne są przeznaczone na bieżące utrzymanie państwa i samorządów (oraz innych instytucji zaliczanych do sektora finansów publicznych) oraz na ich inwestycje. Podobnie jak przychody publiczne są związane z zaciąganiem długów lub pomniejszaniem majątku Skarbu Państwa, tak rozchody publiczne wiążą się ze spłatą tych długów i (lub) z powiększaniem tego majątku. Tak więc rozchodami publicznymi (tj. budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego i budżetów innych jednostek sektora finansów publicznych) są:

° Co prawda bony skarbowe są papierami wartościowymi o terminie wykupu krótszym niż rok, wobec czego w danym roku budżetowym nie muszą wywoływać skutków majątkowych na koniec roku w porównaniu ze stanem na jego początku, podobnie jak pożyczki i kredyty zaciągnięte i spłacone w ciągu roku budżetowego. Jednak i te operacje są dokonywane na zasobie majątku, a nie na zmieniającym go strumieniu dochodów, środki z nich pozyskane podlegają zwrotowi (wykupowi) i dlatego są one zaliczane do operacji na przychodach i rozchodach, a nic na dochodach i wydatkach.

⁷ Dane dla 2004 r. zob. Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od I stycznia do 31 grudnia 2004 r. Sejm RP IV Kadencji, druk nr 4063, Omówienie. 1.1, s. 69, a dla roku 2005 zob. Ustawa budżetowa rut rok 2005, art. I i 2 oraz Uzasadnienie projektu tej ustawy, tab. 5, s. 369—374.

• spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów,

• wykup papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością budżetu państwa.

| udzielone pożyczki,

• płatności, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i(lub) majątku jednostek samorządu terytorialnego,

• pożyczki udzielane na przejściowe finansowanie („prefinansowanie”) zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej^{1 2}.

Budżet państwa składa się z części, z których każda odpowiada danemu organowi władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów oraz administracji rządowej. Poszczególne działy administracji rządowej oraz urzędy nadzorowane przez Prezesa Rady Ministrów mają swoje odrębne części budżetu. W jeszcze innych częściach budżetu państwa ujmuje się: (1) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego; (2) rezerwę ogólną; (3) rezerwy celowe; (4) obsługę długu Skarbu Państwa; (5) środki własne Unii Europejskiej oraz (6) przychody i rozchody związane z: (a) finansowaniem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i (b) z prefinansowaniem zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Ponadto w budżecie państwa mogą być tworzone odrębne części dla urzędów centralnych nadzorowanych przez ministra, państwowych jednostek organizacyjnych nie będących organami władzy lub administracji rządowej lub na finansowanie zadań ogólnych, jeżeli wyodrębnienie części zapewni lepszą bieżącą kontrolę dochodów i wydatków.

Jednostki upoważnione do dokonywania wydatków budżetowych i przekazywania środków budżetowych jednostkom podległym w ramach poszczególnych części budżetowych nazywa się dysponentami środków budżetowych⁴. W Polsce wyróżnia się trzy stopnie dysponentów budżetowych. Dysponentem pierwszego stopnia jest taka państwowa jednostka budżetowa, która posiada odrębną część budżetową. W sumie takich dysponentów pierwszego stopnia jest blisko dziewięćdziesięciu. Dysponentami środków budżetowych drugiego stopnia są państwowe jednostki budżetowe podlegle bezpośrednio dysponentom pierwszego stopnia, a dysponentami stopnia trzeciego są te państwowe jednostki budżetowe podległe dysponentom pierwszego i drugiego stopnia, które nie mają uprawnień do dalszego przekazywania otrzymanych środków budżetowych innym państwowym jednostkom budżetowym.

Jest to nowa definicja, którą wprowadzono do ustawy o finansach publicznych dopiero w 2004 r. Do tego czasu klasyfikacja Środków pochodzących ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi oraz wydatków finansowanych z tych źródeł rodziła pytanie, jak należy kwalifikować krajowe środki przeznaczone na współfinansowanie projektów finansowanych z bezzwrotnej pomocy zagranicznej.

Zgodnie z Ustawą o finansach publicznych (art. 103) częściami budżetu państwa dysponują kierownicy naczelnych organów władzy państwowej, tj. Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu. Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Tiybunału Konstytucyjnego, sądownictwu powszechnego. Najwyższej Izby Kontroli. Rzecznika Praw Obywatelskich ltp., n dniej właściwi ministrowie, przewodniczący określonych w odrębnych ustawach komitetów wcho-dzących w skład Rady Ministrów, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz kierownicy państwowych jednostek organizacyjnych, zwani dysponentami części budżetowej.

Wyszukiwarka