P1040979

cji w zrozumiałej formie. Zasada ta służy nie tylko umocnieniu demokratycznego la-du państwa i publicznej kontroli nad działaniem jego organów, w tym samorządu terytorialnego. Świadomość jawności i przejrzystości sprzyja poprawie realizacji tak dochodów, jak i wydatków publicznych. Związek tej zasady z zasadą szczegółowości i stosowanymi systemami klasyfikacji budżetowej jest oczywisty.

Na gruncie przepisów ustawy o finansach publicznych jawność finansów publicznych uzyskuje się m.in. poprzez:

•    jawuośe debaty budżetowej w Sejmie i Senacie oraz debat budżetowych w organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego;

•    jawność sejmowej debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa i debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego:

•    publikowanie informacji o: (a) dotacjach udzielanych z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, (b) dotacjach udzielanych przez państwowe i samorządowe fundusze celowe, (c) zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych oraz publikowanie (d) miesięcznych sprawozdań z wykonania budżetu państwa;

•    udostępnianie przez jednostki sektora finansów publicznych informacji o zakresie zadań i usług przez nie wykonywanych i świadczonych oraz o środkach publicznych przekazywanych im na te cele, o zasadach i warunkach dostępności dla uprawnionych podmiotów oraz zasadach odpłatności za świadczone usługi, a także udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności tych jednostek;

•    zapewnianie radnym dostępu do wszystkich informacji o wynikach kontroli finansowej, będących w dyspozycji jednostek samorządu, których są radnymi, oraz dostępu do dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych (z zachowaniem przepisów o rachunkowości oraz o ochronie danych osobowych);

•    udostępnianie przez Narodowy Fundusz Zdrowia informacji o przychodach i kosztach oraz o świadczeniodawcach realizujących świadczenia zdrowotne, z którymi NFZ zawarł umowy, o zakresie tych umów i trybie ustalania cen za zamówione świadczenia;

•    udostępnianie przez jednostki sektora finansów publicznych wykazu podmiotów spoza sektora finansów publicznych, którym ze środków publicznych została udzielona dotacja, dofinansowanie do realizacji zadania lub pożyczka, albo umorzona należność wobec jednostki sektora finansów publicznych;

•    udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek organizacyjnych należących do sektora finansów publicznych;

•    obwieszczanie przez Ministerstwo Finansów w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przyjętego przez Radę Ministrów sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej, a ponadto kwot: (1) państwowego długu publicznego, (2) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, (3) długu Skarbu Państwa, (4) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa, a także relacji do produktu krajowego brutto: (a) kwoty państwowego długu publicznego, (b) łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwo-

Zasady budżetowe

•    Zasada jednoroczności oznacza, że dochody i wydatki budżetu państwa i pozostałych segmentów sektora finansów publicznych są planowane na jeden rok.

•    Zasada jedności formalnej nakłada na rząd obowiązek przedstawienia zbiorczego planu finansowego sektora finansów publicznych, a w szczególności budżetu państwa, w jednym akcie prawnym.

i Zasada jedności materialnej oznacza zakaz wiązania określonych dochodów publicznych z konkretnymi zadaniami.

•    Zasada zupełności (powszechności) wymaga ujęcia w budżetach i planach finansowych wszystkich dochodów i wszystkich wydatków każdej jednostki sektora finansów publicznych.

| Zasada realności ma charakter prakseologiczny: realizm planów finansowych pozwala uniknąć napięć w ich realizacji, a także tworzenia kosztownych rezerw na wypadek wystąpienia takich napięć.

| Zasada szczegółowości wymaga, aby budżet byl uchwalany z dostateczną szczegółowością po stronach dochodów i wydatków, a zwłaszcza aby dochody były szacowane według źródeł ich powstawania, a wydatki według celów ich przeznaczenia.

•    Zasada jawności i przejrzystości sprowadza się do zagwarantowania publicznej odpowiedzialności za politykę finansową państwa i w tym celu - do ujawniania wszystkich informacji nie objętych tajemnicą państwową (lub jeżeli ich nieujawnianie wynika z umów międzynarodowych) oraz do podawania tych informacji w formie ułatwiającej ich zrozumienie.

tę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych do produktu krajowego brutto, (c) kwoty długu Skarbu Państwa, (d) łącznej kwoty długu Skarbu Państwa powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa³⁵.

Potrzeba przestrzegania przedstawionych tu zasad gospodarowania finansami publicznymi na ogół nie budzi wątpliwości zarówno teoretyków, jak polityków i praktyków zajmujących się finansami publicznymi. W praktyce jednak przestrzeganie tych zasad napotyka różne opory, które po części mają charakter obiektywny, wiążąc się z brakiem stosownych rozwiązań prawnych lub wiedzy i doświadczenia, a także z nazbyt częstymi zmianami metodologii sprawozdawczości budżetowej. W niemałej części są one jednak podyktowane naturalnym konfliktem interesów - stałą grą między władzą wykonawczą a parlamentem o zakres swobody realizacji swoich celów i priorytetów - i potrzebą rozliczania publicznych środków. Każdy chętnie zachowa

" Zob. Ustawa o finansach publicznych, art. 12 i 13. Do czasu rozpoczęcia transformacji polityczno-gospodarczej Polski w 1989 r. większość tych informacji była niejawna, a informacje dotyczące zagranicznego i wewnętrznego zadłużenia Polski należały do najpilniej strzeżonych tajemnic państwowych.

39