P1040986
wania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa13. Wszystkie te operacje łącznic reprezentują potrzeby pożyczkowe brutto, natomiast operacje wymienione w punktach (1) i (3) składają się na potrzeby pożyczkowe netto budżetu państwa.
Podobnie, na potrzeby pożyczkowe jednostki samorządu terytorialnego składają sję środki na sfinansowanie jej deficytu budżetowego, spłatę wcześniej przez nią zaciągniętych zobowiązań, sfinansowanie udzielonych przez nią pożyczek i na inne operacje finansowe związane z jej długiem, a ponadto - na prefinansowanie zadań realizowanych przez tę jednostkę z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz na realizację postępowań ostrożnościowych lub naprawczych w trybie wynikającym z odrębnych przepisów.
Zgodnie z Ustawą o finansach publicznych (arL 98, ust. 2), deficyt budżetu państwa może być finansowany przychodami pochodzącymi:
• ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,
• z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych,
• z pożyczek,
• z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,
• z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.
Państwowy dług publiczny jest to nominalne zadłużenie jednostek sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między tymi jednostkami. Dług publiczny tworzą więc skumulowane deficyty budżetowe budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów zaliczanych do sektora finansów publicznych. Państwowy dług publiczny na koniec 2003 r. wyniósł 408,6 mld zł, tj. 50,1% PKB, a z uwzględnieniem przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji 420,0 mld zł, tj. 51,5% PKB. W 2004 r. dług ten (łącznie z wypłatami z tytułu poręczeń i gwarancji) szacuje się na 444,1 mld zł, tj. 50,2% PKB, a w 2005 r. ma on wynieść 534,8 mld zł, tj. 56,1% PKB. Relacja długu publicznego do PKB, obliczana zgodnie z metodologią Unii Europejskiej, na koniec 2003 r. wyniosła jednak tylko 45,4%, na koniec 2004 r. 43,7%, zaś na koniec 2005 r. ma wynieść 48,2%.
Natomiast dług Skarbu Państwa jest to nominalne zadłużenie Skarbu Państwa. W 2003 r. wyniósł on 378,9 mld zl, tj. 46,4% PKB, a razem 1 wypłatami z tytułu poręczeń i gwarancji - 390,3 mld zl, tj. 47,8% PKB; w 2004 r. - 402,9 mld zł (tj. 45,5% PKB) bez przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji oraz 414,6 mld zl (tj. 46,8% PKB) razem z tymi wypłatami. Przewiduje się, że w 2005 r. dług Skarbu Państwa osiągnie 483,8 mld zl (50,8% PKB) bez wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, zaś 498,5 mld zl z tymi wypłatami (52,3% PKB). Jak widać, zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych czy innych części sektora finansów publicznych w 2003 r. było niewielkie, a dług Skarbu Państwa wyniósł blisko 93 % całego dłu- 1 2 3
gu publicznego (tak bez uwzględnienia wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, jak i po ich uwzględnieniu) i relacja ta w zasadzie nie zmienia się z upływem czasu.
Państwowy dług publiczny jest sumą zobowiązań sektora finansów publicznych z tytułu: (1) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne, (2) zaciągniętych kredytów i pożyczek, (3) przyjętych depozytów oraz (4) wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych, wymagalnych zobowiązań wynikających z ustaw i orzeczeń sądu z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji oraz wymagalnych zobowiązań wynikających z innych tytułów.
W Unii Europejskiej kategorie deficytu budżetu państwa (i odpowiednio sektora finansów publicznych), a także długu publicznego, definiuje się inaczej niż definiowano je dotąd w Polsce4. Zasady liczenia deficytu i długu publicznego określone są w Traktacie z Maastricht oraz w Protokole w sprawie procedury nadmiernego deficytu (załącznik do Traktatu). Obliczając te wskaźniki, stosuje się przewidziane w Europejskim Systemie Rachunków Narodowych i Regionalnych 1995 (ESA’95) zasady obliczania deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz długu tego sektora.
Różnice definicji deficytu i długu publicznego w Polsce i w metodologii UE wynikają przede wszystkim z odmiennego podmiotowego zakresu sektora finansów publicznych określonego w ustawie o finansach publicznych w Polsce i zakresu sektora instytucji rządowych i samorządowych w Unii Europejskiej. Różnice dotyczą głównie trzech punktów.
• Po pierwsze, jakkolwiek otwarte fundusze emerytalne w metodologii Unii Europejskiej są elementem należącym do sektora instytucji rządowych i samorządowych i tak samo są ujmowane w polskiej metodologii, to ze względu na niektóre rozwiązania przyjęte w Polsce zaliczenie to budzi zastrzeżenia Eurostatu i Komisji Europejskiej5.
51
Zob. U sława o finansach publicznych, art. 8. Potrzeby pożyczkowe obejmuj!) także prefinansowa-
nie wydatków (do zadań współfinansowanych zc środków Unii Europejskiej), które zgodnie z nową usta-
wą o finansach publicznych są zaliczane do rozchodów, a nic do wydatków budżetu państwa.
Polskie definicje stosownnc do 2004 r. byty wzorowane na definicjach rekomendowanych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
Definicje zawarte w regulacjach UE mające charakter funkcjonalny, zastały opracowane w pierwszej połowie lat 90., kiedy nic działały kapitałowe systemy ubezpieczeń cmciytalnych będące odpowiednikiem OFE. W związku z powyższym istotne znaczenie ma interpretacja zasad obowiązujących w UE. We wrześniu 2004 r. Komisja Europejska oraz Euroslal uznały, że uktywa OFE nic powinny być zaliczane do sektora finansów publicznych. O zaliczeniu OFE do sektora komercyjnego, a nic do sektora finansów publicznych, zadecydował charakter gwarancji, jakich OFE udziela Skarb Państwa, a które pozostawiają tyzyko spadku wartości gromadzonych składek przy oszczędzającym. Wyłączenie OFE z sektora finansów publicznych oznaczu. że dofinansowanie OFE z budżetu państwa nic jest transferem wewnątrz sektora finansów publicznych i wobec tego nie ma wpływu nn jego ostutcczny deficyt, ale jest wypłatą z budżetu nu zewnątrz sektora finunsów publicznych, a zatem powiększa wydutki budżetu i - cerem paribus - jego deficyt. Thkic potraktowanie OFI-. powiększyłoby deficyt budżetowy Polski z 3,9 do 5,5% PKB w 2003 r. i o około 1,2 punktu procentowego PKB w lutach 2004 i 2005. Do marca 2007 r. Polska ma zgodę Komisji Europejskiej na zaliczanie OFE do sektora finansów publicznych, problem pojawi się zatem dopiero później (co jest jednak niewielkim pocieszeniem, albowiem wluśnie w lutach 2007-2008 Komisja będzie szczególnie uważnie sprawdzać, jak Polsku wypełnia kryteria zbieżności z Maastricht, pamiętając, że w dwa lata później będziemy chcieli uzyskać pełne członkostwo w Unii Gospodarczej i Walutowej). W marcu 2005 r. ministrowie finunsów UE uznali, że koszty reform emerytalnych mają być uwzględniane przy ocenie polityki fiskalnej krajów je wprowadzających przez pięć kolejnych lat w len sposób, że w pierwszym roku mogą być odliczane (od deficytu i długu) w 100%. w drugim roku - w 80%, w trzecim - w 60%, w czwartym - w 40% i w 20% w piątym roku.
Wyszukiwarka