P1040987

•    Po drugie, zgodnie z metodologią UE takie instytucje jak np. Agencja Rynku Rolnego - ze względu na sposób funkcjonowania - nie mogą wchodzić w zakres sektora instytucji rządowych i samorządowych, podczas gdy według polskiej ustawy o finansach publicznych są one elementem sektora finansów publicznych (zmiana struktur ARR w 2005 r. pozwala jui zaliczać ją do sektora publicznego).

•    Po trzecie wreszcie, według zasad ESA’95 jednostki badawczo-rozwojowe nie są zaliczane do sektora finansów publicznych, jeżeli nie są finansowane głównie ze środków budżetu i mają dużą autonomię w podejmowaniu decyzji gospodarczych, podczas gdy zgodnie z polską metodologią takie jednostki są do niego włączane.

Różnice między definicjami używanymi w Polsce i w Unii Europejskiej wynikają także z różnic w samej metodologii rachunku. W ujęciu Unii Europejskiej deficyt budżetu państwa (i odpowiednio sektora finansów publicznych) definiuje się jako sumę pożyczek zaciągniętych w danym roku, czyli jako różnicę między przyrostem zadłużenia brutto a przyrostem należności i innych aktywów państwa (budżetu państwa lub całego sektora finansów publicznych), przy czym główna różnica w obliczaniu deficytu według metodologii Unii Europejskiej w stosunku do metodologii polskiej dotyczy odmiennej koncepcji rachunkowej. Według metodologii UE wszystkie transakcje są prezentowane memoriałowo (w momencie ich powstania), zaś w Polsce do końca 2005 r. obowiązuje baza kasowa, tzn. transakcje są rejestrowane w momencie faktycznego przepływu środków pieniężnych. Ponadto ewentualne zaległości z tytułu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne do 2005 r. są wykazywane w Polsce według ich wartości nominalnej, a nie w wysokości możliwej do ściągnięcia. Powyższe zasady wpływają na odmienne traktowanie pewnych operacji; na przykład, inaczej niż w Polsce, w UE:

•    powstałe w danym roku zobowiązania wymagalne sektora finansów publicz-" Jiych zwiększają jego deficyt,

•    przyrost należności wymagalnych (podatkowych i niepodatkowych) sektora zmniejsza deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych,

•    umorzenie długu jednostkom należącym do sektora przez jednostki spoza sektora zmniejsza deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych,

•    natomiast przejęcie długu jednostki spoza sektora publicznego przez jednostkę należącą do sektora publicznego wpływa na zwiększenie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Według szacunków Ministerstwa Finansów, wielkość deficytu budżetowego, liczonego zgodnie z metodologią UE, w relacji do PKB wyniosła na koniec 2003 r. 4,5%, w 2004 r. - 4,8%, a w 2005 r. ma wynieść 3,9%¹⁶.

Podstawowe różnice między państwowym długiem publicznym liczonym według metodologii obowiązującej w Polsce do 2004 r. a długiem sektora instytucji rządowych i samorządowych liczonym według metodologii ESA’95 są analogiczne do różnic dotyczących definicji deficytu budżetowego (i sektora finansów publicznych).

Zob. Uzasadnienie ustawy budżetowej na 2004 rok, rozdz. XI, s. 347, Sprawozdanie z wykonania bu• dżetu państwa za okres od I stycznia do 31 grudnia 2004 r, s. 456 oraz Uzasadnienie ustawy budżetowej na 2005 rok,*. 351.

_

W obu ujęciach dług liczony jest według wartości nominalnej. Jednak:

•    w polskiej metodologii do 2004 r. zobowiązania wymagalne (tj. takie, których termin płatności minął i które nie zostały przedawnione ani umorzone) są jedną z kategorii długu publicznego, podczas gdy zgodnie z metodologią ESA'95 są one traktowane jako wydatek na bazie memoriałowej, a więc nie są zaliczane do długu;

•    w polskiej metodologii Agencja Rynku Rolnego oraz jednostki badawczo--rozwojowe są podmiotami sektora finansów publicznych, natomiast w metodologii ESA’95 nie wchodzą w skład sektora instytucji rządowych i samorządowych;

1 wreszcie, metodologia ESA’95 dotycząca rachunku długu sektora instytucji rządowych i samorządowych nie przewiduje powiększania go o przewidywane wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych.

W rezultacie tych różnic metodologicznych polski dług sektora finansów publicznych, przeliczony według obecnie obowiązującej metodologii ESA’95, jak już widzieliśmy, jest niższy niż wtedy, gdyby go liczono zgodnie z metodologią ustawy o finansach publicznych.

Pojęcie deficytu budżetowego i deficytu sektora finansów publicznych

| Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa w danym roku budżetowym stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt budżetu państwa w tym roku.

•    Różnica między dochodami a wydatkami sektora finansów publicznych w danym roku budżetowym stanowi nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych w tym roku.

•    Przez państwowy dług publiczny rozumie się nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.

•    Dług publiczny tworzą więc skumulowane deficyty budżetowe budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów zaliczanych do sektora finansów publicznych (po wyeliminowaniu przepływów finansowych wewnątrz tego sektora).

•    W ujęciu Unii Europejskiej deficyt budżetu państwa (i odpowiednio sektora finansów publicznych) definiuje się jako sumę pożyczek zaciągniętych w danym roku, czyli jako różnicę między przyrostem zadłużenia brutto a przyrostem należności i innych aktywów państwa (sektora finansów publicznych).

Poza konwencjonalnymi definicjami deficytu w teorii i praktyce finansów publicznych używa się także pojęcia deficytu pierwotnego. Koncepcja ta służy wyeliminowaniu czynników wyznaczających koszty obsługi długu publicznego (tj.. poza jego wielkością realną, takich czynników, jak stopy procentowe, stopy dyskonta itp. oraz kursy walut w odniesieniu do tej części długu, która jest nominowana w walutach ob-