P1040990

ków do pracy (a także do przestrzegania przepisów podatkowych i innych) i tym większe byłyby oczekiwania tak firm, jak i obywateli co do zakresu interwencji paij. stwa i jego pomocy (i jednocześnie tym większa „szara strefa” w gospodarce).

Polityka gospodarcza państwa w okresie transformacji

•    Utrzymywanie stabilizacji makroekonomicznej.

| Utrzymyw anie spójności społecznej jako podstawy długofalowego rozwoju poprzez kontrolę dynamiki zróżnicowania dochodów osobistych.

•    Tworzenie sprzyjającej rynkowi infrastruktury gospodarczej, technicznej. prawnej i insty tucjonalnej, w tym także tworzenie państwowej, regionalnej i samorządowej administracji gospodarczej zdolnej do sprostania wymogom rynku oraz warunkom absorpcji funduszy Unii Europejskiej.

•    Prywatyzacja i restrukturyzacja przedsiębiorstw państwowych (obejmująca także ich upadłość).

•    Przestrzeganie zasady twardego ograniczenia budżetowego oraz innych zasad rynkowych wobec przedsiębiorstw jeszcze nie sprywatyzowanych lub strategicznych oraz tam, gdzie prywatyzacja nie doprowadziła do wykształcenia się inw estora strategicznego, a rynek kapitałowy nie jest w stanie wymusić - poprzez groźbę przejęcia lub upadłości - pożądanych zachowań przedsiębiorstw

0    rozproszonym akq'onariacie.

•    Pomoc w tworzeniu nowych firm prywatnych i dla sektora firm małych

1    średnich, zwłaszcza w usuwaniu utrudnień w dostępie do rynku kredytowego, w dostępie do informacji handlowej i technicznej, a także ułatwienia w rejestracji działalności gospodarczej.

•    Rozwój środków polityki horyzontalnej, takiej jak polityka wspierania inwestycji, promocji badań naukowych związanych z gospodarką, promocji eksportu. ochrony konkurencji i konsumenta i podobnych.

•    Rozwój i stałe monitorowanie rządowej polityki wobec sektorów i polityki regionalnej, które z definicji dopuszczają zróżnicowanie traktowania podmiotów.

Ponieważ wzrostowi opodatkowania na ogół towarzyszy nasilanie się takich zjawisk. jak uchylanie się od zobowiązań podatkowych oraz przesuwanie działalności przedsiębiorczej do „szarej strefy", to - na gruncie teorii zakładającej stałe, pełne wykorzystanie czynników produkcji - w uproszczeniu można powiedzieć, że WTaz ze wzrostem zakresu interw encji gospodarczej państw a jej krańcowa efektywność maleje. a jednocześnie nasilają się negatywne skutki rosnącego opodatkowania, koniecznego do sfinansowania zwiększającego się zakresu interwencji⁵. W efekcie, przy tych

' Brak jednak przekonujących empirycznych dowodów co do poprawy dyscypliny podatkowej i wychodzenia Z „szarej strefy” wraz z redukcją obciążeń podatkowych. Co więcej, także teza. że redakcja sEt wek podatkowych przyczynia się do wzrostu inwestycji prywatnych, nie znajduje empirycznego potwierdzeni.! Stopu opodatkowania zysków w Stanach Zjednoczonych zmniejszyła sic od około 40% w latasb

założeniach, laka hipotetyczna, opadająca krzywa zagregowanej efektywności interwencjonizmu państwa przecinałaby się gdzieś z wznoszącą się hipotetyczną krzywą negatywnych skutków rosnącego opodatkowania i ten punkt przecięcia wyznaczałby jakieś hipotetyczne optimum zakresu redystrybucji dochodu narodowego między sektor publiczny i niepubliczny.

Jednak obie te funkcje - łącznych korzyści związanych z polityką gospodarczą państwa i strat związanych z wymaganym do tego, rosnącym zapotrzebowaniem na środki publiczne i wobec tego z rosnącym opodatkowaniem - są bardzo złożone i każdy ich ilościowy szacunek musi się opierać na heroicznych założeniach upraszczających'’. Musimy więc poprzestać na intuicyjnym doświadczeniu, że istnieje jakaś nieostra granica dla udziału dochodów publicznych w dochodzie narodowym, poza którą straty wywołane wzrostem ciężaru opodatkowania przewyższają korzyści związane z rozszerzeniem zakresu gospodarczej interwencji państwa.

Jeżeli jednak takiej granicy nie można wyliczyć empirycznie, to wszelkie do niej odwołania mają w pewnym stopniu charakter ocen wartościujących, zwykle podbarwionych przekonaniami politycznymi. Według osób o przekonaniach bardziej liberalnych czy ultraliberalnych najlepiej byłoby, gdyby poza wydatkami na obronę, wymiar sprawiedliwości i ewentualnie na utrzymanie naszych poselstw za granicą (czyli na tzw. „czyste dobra publiczne”) państwo nie ponosiło żadnych innych wydatków. Natomiast według osób o przekonaniach bardziej etatystycznych państwo powinno mieć stosunkowo szerokie możliwości interwencji, łącznie z utrzymywaniem dużego sektora przedsiębiorstw państwowych (co najmniej w energetyce, transporcie kolejowym czy lotniczym, czyli tam, gdzie występują monopole naturalne lub struktury sieciowe, a także w przemyśle zbrojeniowym).

Na gruncie teorii efektywnego popytu, do której zaraz przejdziemy, a która nie zakłada trwałego, pełnego wykorzystania aparatu wytwórczego, wzrost interwencji państwa nie musi bynajmniej wymagać zwiększenia ciężaru opodatkowania (liczonego jako relacja łącznego kosztu obsługi długu publicznego do PKB lub całości wydatków publicznych). Natomiast i tak na jej gruncie może się pojawić problem pożądanego zakresu interwencji związanej z redystrybucją dochodu narodowego i z pożądanym zakresem sektora państwowego.

Te różnice poglądów co do interwencjonizmu i wartościujących ocen jego wpływu na gospodarkę nie odnoszą się bynajmniej tylko do różnic między gospodarką rynkową a centralnie planowaną, ale występowały i do dziś występują w obrębie gospodarki rynkowej (np. między Francją - dość etatystyczną w okresie międzywojennym i długo po wojnie - a liberalnymi Stanami Zjednoczonymi). Są one także zasadniczym kryterium politycznych podziałów partyjnych. Wyjaśniają one tło deklaro-1961-1982 da około 31% * lalach 1982-2003. podczas pif udział iawcatycjł prywatnych w PKB w tym pierwszym okresie wyniósł 165% a w tym dragon - 163% (a*. K. Ładu. R. Romach. Doprofii ba am samuLue prittae ■masnrwr?. Jtatly Report ot Ac Vaama Cnstitate far International Ekonomie Słtt-

⁴ ftrdotnc trudności uupmyfca trw. krzywa LaSera. kadra przedstawia zafcźnnśa —rdn wysokością stawek podatkowych a ifcn tanliaai podatkowymi. W lurktórych przypadkach granice interwencji państwa b<tżdc jednakwyznoczaó jej efcktywiBHĆ. ą. rełaqa kosztów aWrrwrarji doycy hwatowyh wyników.

59