P1050005

kalne redukcje podatków), liberalizację handlu (ale nie całkowitą liberalizację ob^ \ tów kapitałowych), ułatwienia w zakładaniu i likwidacji firm (ale bynajmniej nieś.; kwidację jakichkolwiek regulacji dotyczących na przykład ochrony środowiska).

W następnych latach konsensus waszyngtoński uzupełniono o tzw. dwubiegu. nowe (bi-polar) zalecenie dotyczące systemu kursów walutowych, które powinny L albo całkowicie sztywne, albo całkowicie płynne, bez jakichkolwiek rozwiązań po. średnich. W istocie nie jest to uzupełnieniem, ale odrzuceniem pierwotnego poglą. du Williamsona. zalecającego utrzymywanie kursu waluty na poziomie zapewniaj!), cym gospodarce konkurencyjność. W drugiej zmianie posunięto się jeszcze dakj zalecając rezygnację z jakiejkolwiek kontroli rynku kapitałowego i jego pełną liberalizację. podczas gdy Williamson opowiadał się za liberalizacją wyłącznie iynkói finansowych. Zdawał bowiem sobie sprawę z braku zgody na pełną liberalizację obrotów kapitałowych i miał wątpliwości co do skutków takiego posunięcia³¹. Ig zmodyfikowana wersja konsensusu stała się rychło synonimem rynkowego fundamentalizmu i neoliberalizmu³³. Nigdy też nie wypracowano związanego z tymi uzupełnieniami konsensusu, przeciwnie - do dziś istnieją różnice zdań i wątpliwości.

3.7. Fiskalne kryteria z Maastricht

Jak już wspomnieliśmy, konsensus waszyngtoński w wielu punktach zbieżny jest z teoretycznymi podstawami Paktu Stabilności i Wzrostu Unii Europejskiej, polityki zalecanej przez Europejski Bank Centralny oraz tzw. kryteriów fiskalnych przyjęty* w Maastricht w kwestii Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Od członków UGW i krajów członkowskich UE objętych derogacją wymaga się utrzymywania deficytu budżetowego oraz długu publicznego na poziomie nie przewyższającym określonydi pułapów w relacji do wielkości PKB danego kraju oraz przewiduje się surowe kary finansowe w przypadku nieprzestrzegania tych kryteriów.

Jednolity obszar walutowy euro wymaga, ściśle biorąc, bardzo ograniczonych różnic stóp procentowych i różnic w stopach inflacji między poszczególnymi krajami członkowskimi UGW. Tu leżą więc źródła kryteriów monetarnych Traktatu z Maastricht - ustalenia wąskich korytarzy dopuszczalnych odchyleń stóp procentowych i stóp inflacji w relacji do krajów o inflacji najniższej wśród krajów członkowskich Obowiązek przestrzegania kryteriów fiskalnych w UGW zapisano w Traktacie Ustanawiającym Wspólnotę Europejską. W jego art. 4 od członków UGW wymaga się: „poszanowania następujących kluczowych zasad: stabilności cen, zdrowych finansów państwowych i dogodnych warunków walutowych oraz stabilności bilansu płatniczego”³³! Stabilność finansów publicznych jest zaś oceniana na podstawie dopuszczał-

³¹    Obecnie uważa ou pełną liberalizację rynków kapitałowych za główne źródło kryzysu finamcoc go w Azji Wschodniej w latach 1997-1998; zob. J. Williamson. Whal Should the World Bank Think aboul the Washington Consensus?, ed. dt

³²    Zob. ibidem. Ł 256.

35 jrakiat Ustanawiający Wspólnotę Europejską, w: A. Przyborowska-Klimczak, E. Skrzydlo-lfcfełsU Dokumenty Europejskie (oprać.), C III. Metropól, Lublin 1999, s. 105.

Pakt Stabilności i Wzrostu

Przewidziana w Traktacie procedura [podejmowana w przypadku] nadmiernego deficytu jest jednym z fundamentów Paktu Stabilności i Wzrostu, który zobowiązuje kraje Unii Gospodarczej i Walutowej do utrzymywania równowagi budżetowej w średnim okresie, obejmującym pełny cykl koniunkturalny. U podstaw Paktu legły doświadczenia krajów europejskich z lat 70. i 80. Prowadziły one wówczas procykliczną politykę fiskalną, czemu towarzyszyło narastanie długu publicznego. Zgodnie z filozofią Paktu, polityka fiskalna powinna oddziaływać stabilizująco na gospodarkę tylko poprzez działanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury, uruchamianych np. poprzez spadek wpływów podatkowych czy zwiększenie wypłat z tytułu zasiłków dla bezrobotnych. Kraje członkowskie, z wyjątkiem sytuacji nadzwyczajnych, nie powinny próbować oddziaływać na gospodarkę za pomocą dyskrecjonalnych środków polityki fiskalnej. Reguły Paktu Stabilności i Wzrostu mają przede wszystkim za zadanie zapobiec rozluźnianiu polityki fiskalnej w okresie dobrej koniunktury gospodarczej, kiedy pokusa wykorzystania rosnących wpływów podatkowych do zwiększenia wydatków jest szczególnie duża. Skonsolidowanie finansów publicznych ma umożliwić krajom członkowskim przeciwdziałanie cyklicznemu osłabianiu koniunktury gospodarczej, przy jednoczesnym nieprzekraczaniu wartości referencyjnej relacji deficytu do produktu krajowego brutto i tym samym unikanie wszczęcia wobec nich procedury nadmiernego deficytu.

Pakt zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie UE do systematycznego przedkładania i aktualizowania programów makroekonomicznych, na podstawie których Komisja Europejska ocenia ich sytuację gospodarczą (w tym przede wszystkim kondycję finansów publicznych). Dla krajów członkowskich strefy euro nieprzestrzegających dyscypliny Fiskalnej Pakt przewiduje składanie nieoprocentowanych depozytów, a także kary finansowe. [Od przystąpienia] do Unii Europejskiej Polska [została] objęta postanowieniami Paktu Stabilności i Wzrostu, choć nic będzie narażona na sankcje finansowe przewidziane dla krajów strefy euro. Niemniej jednak utrzymując deficyt budżetowy na poziomie przekraczającym 3% PKB, Polska może stracić część środków finansowych przyznawanych przez Wspólnotę, m.in. na rozbudowę infrastruktury drogowej i ochronę środowiska w ramach funduszu spójności (na mocy Rozporządzenia Rady UE 1164/94. ustanawiającego Fundusz Spójności).

Źródło: Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy auro, NBP. Warszawa. luty 2004, s. 105.

87