P1050013

1

wy w wy niku indywidualnej decyzji administracyjnej, na wniosek konkretnegoi nika. Udzielenie pomocy indywidualnej w powyższych formach stanowi pomoc blicżną, a zatem aby można było jej udzielić, muszą być spełnione wymogi przenj? ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej". Jeżeli g/¹ podatkowy' uzna zasadność takiej pomocy, to aby jej udzielić, musi uzyskać Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a gdy pomoc może zakłócać wam,j konkurencji na ponadlokalnych rynkach - zgodę Komisji Europejskiej.

Zakres ulg podatkowych w systemie podatkowym jest przedmiotem doktryn nych sporów wokół pytania, czy państwo powinno (i czy w ogóle może) prowadź politykę społeczną poprzez system podatkowy. W krajach o znacznym zakresie* tcrwencjonizmu państwowego (we Francji czy w krajach skandynawskich) system podatkowe są wykorzystywane do realizacji polityki społecznej (rodzinnej, miesi; kaniowej itp.) i systemy ulg są tam bardzo rozbudowane. W Polsce wiele ||| przyciąga reforma systemu podatkowego - stawek i skali opodatkowania, jedni w praktyce rachunku ekonomicznego przedsiębiorców i motywacji osób fizyczny do podejmow ania decyzji związanych z ciężarami opodatkowania nie mniej waża rolę odgrywają zasady zaliczania poniesionych nakładów w koszty pozyskani przychodu.

Przedmiotem sporów jest też metoda uwzględniania ulg podatkowych—czypt winny one polegać na odpisywaniu wydatków objętych ulgą podatkową od podstan opodatkowania (dochodu, przychodu, obrotu), czy na stosownym pomniejszali kwoty należnego podatku. W tym pierwszym przypadku jasno występuje wspóludiii w finansowaniu wydatków objętych ulgą zarówno podatnika, jak i państwa, w M drugim zaś współfinansowanie to się zaciemnia.

4.2. Podatki pośrednie: podatek od towarów i usług oraz akcyza

Podatek od towarów i usług (od wartości dodanej - VAT)

Podatek ten jest powszechnie wprowadzany w miejsce podatków od sprzedaży, W j obrotu i podobnych podatków konsumpcyjnych, ze względu czy to na liczne trudnfr ści w strukturze wewnętrznej tych ostatnich, czy to na trudności ich poboru. |f wnętrzna struktura podatków obrotowych prowadzi bowiem do tego, że ostatecs'³ cena produktu finalnego zależy od liczby stadiów procesu produkcji. Jeżeli na prt! kład w jakimś przedsiębiorstwie telewizor jest tylko montowany, a wszystkie elći# ty składowe są produkowane przez innych kooperantów, przy czym - powiedzmy produkcja kineskopów jest także rozkooperowana, to każda z części składowych je¹ obciążona podatkiem obrotowym, zanim trafi do firmy kompletującej, gdzie pono* nie zostanie opodatkowana wraz z całym produktem. Tak więc podatek obrotowy »> ¹

niektóre zespoły i podzespoły jest naliczany wielokrotnie, w zależności od liczby faz kooperacji. Jeżeli w innej firmie wytwarza się identyczny telewizor, ale produkcja jest tam pionowo zintegrowana, to podatek od obrotu (czy od wartości sprzedaży) będzie płacony tylko raz. Tak więc tylko ze względu na liczbę stadiów produkcji cena tego samego telewizora będzie wyższa w pierwszej firmie niż w drugiej, co nie ma żadnego ekonomicznego uzasadnienia.

Co więcej, w systemie podatku obrotowego istniało bardzo wiele jego stawek, będących wyrazem ścierania się różnych interesów gospodarczych i politycznych, wobec czego był on trudny do administrowania. Dodatkowe trudności w jego egzekwowaniu wynikały z tego, że dopuszczał on wiele możliwości uchybień podatkowych przez zaniżanie wartości obrotów (sprzedaży) i nie stwarzał zachęty do ujawniania pełnej wartości obrotów (sprzedaży), która występuje w przypadku podatku od wartości dodanej - VAT - i wiąże się wprost z możliwościami odzyskania podatku zapłaconego w poprzednich fazach produkcji.

Podatek VAT od towarów i usług, czyli podatek od wartości dodanej, jest więc wyrafinowanym podatkiem obrotowym, pozbawionym jego zasadniczych wad. Jest to podatek pobierany we wszystkich fazach sprzedaży (wszechfazowy), ale od obrotu netto, tj. od wartości dodanej w każdej fazie obrotu. Co prawda w każdej fazie nalicza się podatek od całej wartości sprzedaży, ale przy dalszej sprzedaży odlicza się podatek zapłacony w fazach wcześniejszych.

Podatek VAT w ostatecznym rachunku jest płacony przez konsumenta. W krajach, gdzie występuje, zastąpił on wszystkie podatki obrotowe, o różnych stawkach. Jednak mimo pozornie prostej wewnętrznej konstrukcji w praktyce jest podatkiem dość skomplikowanym. Został wynaleziony w 1919 r. przez Carla von Siemensa, ale pierwsza udana próba jego wprowadzenia miała miejsce dopiero w latach 1954-1955 we Francji. W Polsce został wprowadzony w 1993 r.^,: bez obniżania wpływów z dochodów podatkowych i bez dodatkowej inflacji, które zwykle towarzyszyły jego wprowadzaniu w innych krajach. W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej konieczne stało się opracowanie nowej ustawy o podatku od towarów i usług, uwzględniającej postanowienia licznych dyrektyw Rady Unii Europejskiej dotyczących tego podatku^{2 3}. Nowa ustawa o podatku od towarów i usług - z 11 marca 2004 r. - obowiązuje od 1 maja 2004 r.⁴

i

103

1

Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r.

2

Zob. Usuwa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym oraz Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i ustug.

3

¹⁵ Do najważniejszych dyrektyw Rady UE w zakresie podatku VAT należą: (a) I Dyrektywa Rady 67/227/EEC z 11 kwietnia 1967 r. - w sprawie harmonizacji przepisów państw członkowskich w zakresie podatków obrotowych; (b) VI Dyrektywa Rady 77/388'EEC z 17 maja 1977 r. - określająca wspólny system podatku od wartości dodanej; (c) VIII Dyrektywa Rady 79/!07Z^/EWG z 6 grudnia 1979 r. - regulująca zasady zwrotu podatku VAT podatnikom mającym siedzibę w kraju UE innym niż kraj UE poniesienia wydatku; (d) XIII Dyrektywa Rady 86 5001:WG z 17 listopada 1986 r. - regulująca zasady zwrotu podatku VAT podatnikom spoza Wspólnoty.

4

Ustawa o podatku od towarów i usług z marca 2004 r. Niestety wktótce po jej uchwaleniu usuwa ta została jeszcze w 2004 r. znowelizowana (zob. Dz.U. z 200$ r„ nr 14. póz. 113) i ponownie w 2005 r. (Dz.U. z 2005 r., nr 90, póz. 756), Chociaż większość nowych regulacji ma charakter techniczny i uściślający, kilka dotyczy kwestii merytorycznych, jak np. wyłączenie z zakresu opodatkowania działalności