P1050034

łowaniem wymagalnego zobowiązania Skarbu Państwa, czy jest nim także wydatek, którego niedokonanie w praktyce prowadzi jedynie do powstania jeszcze kosztw. niejszych w obsłudze przeterminowanych zobowiązań Skarbu Państwa). Tak więc swoboda manewru jest niewielka, a przecież od rozmiarów środków przyznanych każdemu dysponentowi części budżetowej zależy realizacja jego zadań i obowiązków.

Bez silnego wsparcia ministra finansów przez premiera oraz bez zrozumienia przez premiera i pozostałych członków rządu makroekonomicznych ograniczeń leżą. cych po stronie dochodów, wydatków, deficytu budżetowego i długu publicznego nie może powstać spójny ani dobry budżet. Co więcej, w uzasadnieniu projektu ustawy budżetowej rząd ma obowiązek przedstawić prognozę makroekonomiczną oraz prognozę dochodów i wydatków budżetowych także na następne dwa lata (czego wymagają również dyrektywy Unii Europejskiej), a także ściśle określone priorytety polityki gospodarczej na taki sam okres - w ramach rzeczywistych możliwości gospodarki i jej ograniczeń. Co najmniej takiego horyzontu wymagają bowiem bodaj wszystkie programy restrukturyzacji gospodarczej oraz zgodnej z zasadami Unii Europejskiej absorpcji jej funduszy strukturalnych.

Jeżeli te warunki nie będą spełnione, jeżeli wydatki budżetowe nie będą zakotwiczone w dłuższej perspektywie czasu i powiązane z planami realizacji średniookresowych priorytetów polityki gospodarczej i społecznej i jeżeli minister finansów zostanie osamotniony w bojach o utrzymanie dyscypliny budżetowej, to już w trakcie przygotowywania budżetu jego strona dochodowa powiększona o deficyt będzie tylko formalnie bilansować się ze stroną wydatków. W toku prac parlamentarnych poszczególni ministrowie i inni dysponenci części budżetowych poprzez skuteczny lobbing w komisjach sejmowych jeszcze bardziej osłabią tę formalną równowagę, a później - w toku realizacji budżetu - okaże się, że wydatki trzeba dąć, a zwiększony deficyt skrywać, powiększając zadłużenie sektora finansów publicznych jako cało-ści. finansując wydatki nie dochodami, ale przychodami budżetowymi (tj. nie „znad', ale _spod kreski”) lub przez rozdysponowanie majątku Skarbu Państwa, w sposób urągający podstawowym zasadom gospodarki finansowej państwa.

Podstawy gospodarki finansowej państwa

Niekiedy Rada Ministrów z ważnych przyczyn nie może przedstawić parlamentowi projektu ustawy budżetowej w ustawowym terminie, tj. do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. Może tak się stać na przykład w związku z tym, że po wyborach parlamentarnych nowy rząd pragnie wyraźnie zmienić priorytety polityki społeczno-gospodarczej, albo powstaje sytuacja nadzwyczajnych wydatków związanych z przed*-działaniem skutkom klęsk żywiołowych lub stanów nadzwyczajnych. W takich sytuacjach rząd może przedstawić projekt budżetu państwa z opóźnieniem, jednak nic później niż do końca roku poprzedzającego rok, którego projekt ustawy dotyczy.

Może być też tak, że dokonanie wiarygodnych prognoz dochodów i wydatków państwa na cały rok okaże się niemożliwe, na przykład ze względu na stany wyjątki** (jak klęski powodzi) lub w związku z radykalną zmianą warunków gospodarować (powiedzmy z powodu zasadniczej zmiany systemu podatkowego). Wówczas Rada M>

nistrów przedkłada parlamentowi projekt ustawy o prowizorium budżetowym. Prowizorium budżetowe jest planem finansowym obejmującym dochody i wydatki państwa na określoną część roku. Prowizorium budżetowe różni się od ustawy budżetowej tym. że obejmuje nie cały rok budżetowy, ale tylko jego pierwszą, określoną część i trąd moc po uchwaleniu ustawy budżetowej na pozostałą część roku budżetowego.

Procedura uchwalania prowizorium budżetowego jest analogiczna jak w przypadku ustawy budżetowej. Rada Ministrów uchwala projekt ustawy o prowizorium budżetowym i wraz z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w ustawowym terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. W przypadku przedstawienia Sejmowi projektu ustawy o prowizorium budżetowym. Rada Ministrów przedstawia Sejmowi projekt ustawy budżetowej nie później niż na trzy miesiące przed zakończeniem okresu obowiązywania prowizorium. Do projektu ustawy o prowizorium budżetowym stosuje się takie same zasady i przepisy, jak do projektu ustawy budżetowej⁸.

Prowizorium budżetowe

•    Prowizorium budżetowe jest planem finansowym obejmującym dochody i wydatki państwa na określoną część roku.

•    Prowizorium budżetowe różni się od ustawy budżetowej tym. że obejmuje nie cały rok budżetowy, ale tylko jego pierwszą, określoną część i traci moc z chwilą uchwalenia ustawy budżetowej na pozostałą część roku budżetowego.

•    Procedura uchwalania prowizorium budżetowego jest analogiczna jak w przypadku ustawy budżetowej.

W przypadku, gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostanie ogłoszona przed 1 stycznia, do czasu ogłoszenia jednej z tych ustaw podstawą gospodarki finansowej państwa jest przedstaw iony Sejmowi projekt ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym oraz obowiązują stawki należności budżetowych i składki na fundusze celowe w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy. Tę samą zasadę stosuje się w przypadku, gdy podstawą gospodarki finansowej państwa jest ustawa lub projekt ustawy o prowizorium budżetowym na określoną część roku. a przed upływem terminu obowiązywania prowizorium nie zostanie uchwalona ustawa budżetowa.

Gospodarka finansowa państwa może więc w Polsce opierać się na trzech prawnych podstawach: (1) ustawie budżetowej lub (2) ustawie o prowizorium budżetowym lub (3) projekcie ustawy budżetowej (czy projekcie ustawy o prowizorium budżetowym) przedłożonym przez rząd parlamentowi (rys. 5.1). Prawną podstawą

¹ Te terminy i tryb uchwalania prowizorium budżetowego wydają się nazbyt tygomtyi im . przez co •en instrument planowania budżetowego jat w Mur niezmiernie rzadko wykunyoieeey

145