P1050045

• udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa:

-    w podatku dochodowym od osób fizycznych,

-    w podatku dochodowym od osób prawnych.

11. Subwencja ogólna.

111. Dotacje celowe z budżetu państwa.

Ponadto dochodami wszystkich szczebli samorządu terytorialnego mogą by środki finansowe pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi w tym środki na współfinansowanie programów realizowanych z udziałem nic podle gających zwrotowi środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, oraz imx środki określone w odrębnych przepisach. Chodzi tu głównie o środki, które Polslu otrzymuje i jeszcze do 2006 r. będzie otrzymywać z Unii Europejskiej w ramach po mocy przedakcesyjnej, oraz środki, do których nabyliśmy uprawnienia z chwilą przy. stąpienia do UE.

Dochody jednostek samorządu terytorialnego

Ogólnie biorąc, poza wpływami z VAT, akcyzy i ceł, które w całości są dochodami budżetu państwa (ale dochody z VAT i z ceł dzielone są między budżet państwa i budżet ogólny Unii Europejskiej), oraz podatkami dochodowymi od osób fizycznych i prawnych, z których wpływy są dzielone między państwo i jednostki samorządu terytorialnego, wszystkie pozostałe wpływy z podatków i opłat są dochodami jednostek samorządu terytorialnego.

W polskim prawie wielkość subwencji ogólnej - w tym także oświatowej - jest od wielu lat sparametryzowana (określana wzorem). Od tego czasu skończyło się an-tyszambrowanic w Ministerstwie Finansów (i innych urzędach), które do dzisiaj jest powszechne wszędzie tam, gdzie reguły przyznawania subwencji nic są zobiektyzowa-ne i mogą podlegać politycznym przetargom i naciskom.

System podatkowy a finanse samorządów

Zwiększenie w nowym systemie finansowania jednostek samorządu terytorialnego ich udziału w podatkach bezpośrednich (CIT i PIT) kosztem subwencji i dotacji jesl rozwiązaniem połowicznym i niezbyt korzystnym dla wielu gmin wiejskich i małych miast, w których firmy płacące CIT są rzadkością, zaś dochody ludności są niewielkie. Rozwiązanie to wymaga więc systemowych rozwiązań kompensujących, bez których umacniałoby się rozwarstwienie regionalne. Nie ma też samych zalet dla dużych miast, gdyż wpływy z podatków bezpośrednich podlegają silnym wahaniom koniunkturalnym.

Zdrowy system finansowania jednostek samorządu terytorialnego - podobnie jak w krajach Unii Europejskiej i gdzie indziej - powinien się opierać na realistycznym podatku katastralnym (także jednak wspomaganym przez systemowe rózwiąza-nia kompensujące regionalne zróżnicowania dochodów). Podatek ten powinien być wprowadzony tak, aby nic zwiększyć całkowitego obciążenia podatkowego osób fizycznych. Powinien więc zostać wprowadzony równocześnie ze zmniejszeniem obciążeń z tytułu podatku od dochodów osobistych. Powinien przewidywać rekompensaty dla osób o niskich dochodach bieżących, których nie byłoby stać na zapłatę podwyższonego podatku, np. za kiedyś stosunkowo tanio kupione od państwa mieszkania. System tego podatku powinien mieć także specjalne regulacje dotyczące opodatkowania majątku produkcyjnego osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (w tym rolników). W każdym razie bez wprowadzenia podatku katastralnego stworzenie solidnych podstaw finansowych samorządów nie wydaje się możliwe'.

Jak system podatku katastralnego wiąże się z podatkiem liniowym, o dyskusjach wokół którego mówiliśmy w rozdziale 4? Zwolennicy podatku liniowego słusznie wskazują na motywację podatników do ucieczki przed opodatkowaniem - tym większą, im większy jest dochód do opodatkowania. Daleko trudniej jest jednak uciec przed opodatkowaniem majątku. Jego wycena, zgodna z rzeczywistą wartością, mogłaby pozwolić na złagodzenie progresji podatkowej na bieżących dochodach w zamian za podatek katastralny, bez zmiany łącznego ciężaru opodatkowania dochodów osobistych. Nadmierną dynamikę zróżnicowania dochodów i związane z nią napięcia społeczne, które podważają średniookresowe perspektywy rozwoju, można powściągać nic tylko przez progresywne opodatkowanie strumienia dochodów . Można ją powściągać także przez realistyczny wymiar podatku od zasobu nieruchomego majątku.

Dochody własne jednostek samorządu terytorialnego Dochody gminy są następujące²:

•    Wpływy z podatków ustalanych i pobieranych na podstawie odrębnych ustaw, tj. z tytułu podatków: (a) od nieruchomości, (b) rolnego, (c) leśnego, (d) od środków transportu, (e) dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej, (f) od spadków i darowizn, (g) od posiadania psów oraz (h) od czynności cywilnoprawnych.

•    Wpływy z opłat: (a) skarbowej, (b) targowej, (c) miejscowej, (d) administracyjnej, (c) eksploatacyjnej, związanej z działalnością geologiczną i górniczą, oraz innych, stanowiących dochody gminy i pobieranych na podstawie odrębnych ustaw.

•    Dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych, dochody z majątku gminy, zapisane na rzecz gminy spadki, zapisy i darowizny, dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych odrębnymi przepisami, 5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, jeśli odrębne przepi-

Wprowadzenie podatku katastralnego wymaga jednak uzgodnienia trzech obecnie ze sobą niespójnych systemów ewidencyjnych wartości nieruchomości, tj. systemu ksiąg wieczystych, systemu ewidencji gruntów i budynków oraz systemu ewidencji do celów poboru podatków lokalnych.

¹ Zob. <trl. 4 Ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego