P1050047

Minister finansów przekazuje jednostkom samorządu terytorialnego część oświatową subwencji ogólnej w ratach miesięcznych, w terminie do 25. dnia miesią. ca poprzedzającego miesiąc wypłaty wynagrodzeń (wynagrodzenia nauczycieli są płatne z góry), natomiast pozostałe części subwencji ogólnej przekazuje w dwunastu równych ratach miesięcznych, w terminie do 15. dnia każdego miesiąca.

Kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala się w łącznej kwocie określonej w ustanie budżetowej dla roku bazowego, następnie skorygowanej ze względu na zmiany zadaj oświatowych realizowanych przez jednostki samorządu teiytorialnego. Od tak ustalonej kwoty odlicza się 0,6% na rezerwę części oświatowej subwencji ogólnej. Rezerwą tą dysponuje minister finansów po zasięgnięciu opinii ministra edukacji narodowej i sportu oraz reprezentacji jednostek samorządu terytorialnego. Rezerwa musi być rozdzielona najpóźniej do 30 listopada roku, w którym została utwoizona. Część oświatową subwencji ogólnej, po odliczeniu kwoty rezerwy, rozdziela się między poszczególne gminy, powiaty i województwa według zasad ustalonych w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej i sportu, po zasięgnięciu opinii reprezentacji jednostek samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem typów i rodzajów szkól prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, stopni awansu zawodowego nauczycieli oraz liczby uczniów w szkołach.

Niwelowaniu występujących w Polsce dużych różnic w dochodach gmin, powiatów i województw służą; (1) część wyrównawcza subwencji ogólnej w stosunku do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, (2) jej część równoważąca - w stosunku do gmin i powiatów oraz (3) jej część regionalna - w stosunku do województw. Zgodnie z ustawą

0    dochodach jednostek samorządu terytorialnego, środki na część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin i powiatów oraz na część regionalną subwencji ogólnej dla samorządowych województw są w całości pokrywane przez wpłaty do budżetu państwa dokonywane na te cele odpowiednio przez gminy, powiaty i samorządowe województwa.

Część wyrównawcza subwencji ogólnej jest wydatkiem budżetu państwa, który zarazem jest dla jednostek samorządu terytorialnego stabilnym źródłem ich dochodów (wraz z całością subwencji ogólnej jej część wyrównawcza jest wypłacana w miesięcznych ratach). W 2004 r. na łączną kwotę 15,8 mld zl subwencji ogólnej dla gmin jej część oświatowa wyniosła 12 mld zl, część wyrównawcza - 3,4 mld zl, część równoważąca - 0,2 mld zl i część rekompensująca - 0,1 mld zl¹. Ustawa budżetowa na 2005 r. przewiduje 3,7 mld zl na część wyrównawczą subwencji ogólnej dla gmin.

Dla gmin część wyrównawcza subwencji ogólnej składa się z kwoty podstawowej

1    kwoty uzupełniającej. Ta pierwsza jest ustalana na podstawie wysokości dochodów podatkowych gminy w przeliczeniu na jej jednego mieszkańca i jest tym wyższa, im niższy jest tak obliczony dochód podatkowy gminy w relacji do przeciętnego dochodu podatkowego na jednego mieszkańca dla wszystkich gmin w Polsce. Wielkość wsparcia w ramach kwoty podstawowej zależy od dystansu dochodów na jednego

mieszkańca w danej gminie od średniej krajowej i jest szczegółowo regulowana * ustawie.

Kwotę podstawową otrzymują gminy, w których wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca jest niższy od 92% dochodów podatkowych wszystkich gmin na jednego mieszkańca Polski. W ustawie budżetowej na 2005 r. kwota podstawowa części wyrównawczej subwencji ogólnej dla gmin wynosi 23 mld zł. W 2005 r. otrzyma ją 1961 gmin, w tym 127 miast, 447 miast i gmin oraz 1387 gmin.

Natomiast kwotę uzupełniającą otrzymują gminy, w których jednocześnie spd-Inione są dwa warunki: gęstość zaludnienia jest niższa do średniej krajowej (w 2003 r. wynoszącej 122 mieszkańców na 1 km²), a zarazem dochód podatkowy na jednego mieszkańca gminy jest mniejszy niż 150% średniego dochodu podatkowego na jednego mieszkańca kraju. W 2005 r. kwotę uzupełniającą otrzyma 1819 gmin. w tym 7 miast, 426 miast i gmin oraz 1386 gmin.

Analogiczny podział na kwotę podstawową i uzupełniającą wyrównawczej części subwencji ogólnej dotyczy powiatów (z tym że podstawa wyliczenia relacji dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w powiecie w relacji do średniej krajowej jest nieco inna niż w przypadku gmin). Kwota podstawowa przysługuje powiatom, w których wpływy z tytułu udziału w podatkach bezpośrednich, P1T oraz C1T, w przeliczeniu na 1 mieszkańca powiatu są mniejsze niż średnia dla wszystkich powiatów. Wyrównaniu podlega 88% tej różnicy. Natomiast kwotę uzupełniającą otrzymują te 1 powiaty, w których relacja wskaźnika stopy bezrobocia w powiecie do stopy bezrobo-I da w kraju ogółem jest większa niż 1,10 (ustawa przewiduje progresję wsparcia z tc-I go tytułu przy relacji większej niż 1,25 i 1,40). W 2004 r. w łącznej kwocie subwencji ogólnej dla powiatów, wynoszącej 6,3 mld zł, jej część oświatowa wyniosła 5,1 mld zł,

I część wyrównawcza - 0,7 mld zl oraz część równoważąca - 0.4 mld zł. W 2005 r. wy-I równawcza część subwencji ogólnej dla powiatów wyniesie 0,6 mld zł. Łączna kwota I subwencji ogólnej dla miast na prawach powiatu wyniosła w 2004 r. niespełna 7,S mld i zl, w tym jej część oświatowa - 7,4 mld zl a część równoważąca - 0,1 mld zł.

Dla samorządowych województw podstawa wyliczenia kwoty podstawow ej jest ta-I ka sama jak dla powiatów, a wyrównaniu podlega 70% różnicy między średnią wpty-I wów z tytułu udziału w podatkach bezpośrednich, w przeliczeniu na 1 mieszkańca dla | wszystkich województw, a tymi wpływami w danym województwie. Natomiast do kwo-f ty uzupełniającej są uprawnione województwa, w których liczba mieszkańców jest i mniejsza niż 3 miliony. W 2004 r. na łączną kwotę subwencji ogólnej dla województw I równą 13 mld zł, jej część oświatowa wyniosła 0,5 mld zł, część wyrównawcza też 05 mld zl i część regionalna 0,3 mld zł. W ustawie budżetowej na 2005 r. część wyrównawczą subwencji ogólnej dla województw przewiduje się w wysokości przeszło 0,4 mld ■ zl, a część regionalna wynosi 0,3 mld zl. W tej samej kwocie zaplanowano wpłatę db budżetu państwa tych województw samorządowych, dla których wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca jest większy niż 110% średniej krajowej.

Przewidziane rozwiązanie dla części równoważącej subwencji ogólnej (dla gmin i powiatów) ma charakter przejściowy, a jego celem jest wyrównanie ewentualnych różnic w dochodach w związku z wprowadzeniem zmian w systemie finansowania zadań. Wysokość części równoważącej przeznaczonej dla gmin zależy od ich sytuacji fi-

205

1

Na podstawie art. 85 ustawy o dochodach samorządów, przejściowo w 2004 r. gminy w ramach subwencji ogólnej otrzymały rekompensatę z tytułu utraconych wpływów w podatku rolnym i leśnym w lwiątku z przyznanymi przez państwo ulgami w tych podatkach. Stąd „część rekompensująca" subwencji ogólnej, której miało już nie być i której podstawy w 2004 r. były jednak inne niż jej poprzedniczki.